Bilkent Üniversitesi Ekonomi ve Sosyal Bilimler ... - Bilkent University

Teori) adlı eserinde, yazında anneliğin temsilini irdelerken anne-kız ilişkileri
ile ilgili önemli saptamalar yapar. Annelik olgusu feminist gelenek içinde
birbiriyle çelişen iki çizgide temsil edilegelmiştir. Kadın hareketinin başlangıç
dönemlerinde olumsuz imgelerle betimlenen annelik kavramı, 1960-1970’li
yıllarda ağır eleştirilerin odağı haline gelir. Ataerkil sistemin yeniden
üreticileri olarak anneler, kız çocuklarının sosyalleşmeleri önünde birer engel
olarak resmedilirler. Kızlarını eşitsizliğin egemen olduğu bir yaşama
hazırlayan anneler, onların güçlü, enerjik ve özerk birer birey olmalarının
önünde engel oluştururlar. 1970’lerden sonraki dönemde ise özellikle Rich,
Chodorow ve Irigaray gibi kuramcıların çalışmaları sayesinde anneliğe
yaklaşımın yeni bir şekil aldığını belirten Palmer, annelik deneyiminin
yüceltildiğini, anne-kız arasındaki, kız çocuğunun babaya yönelmesinden
önceki dönemdeki bağlılığa vurgu yapıldığını belirtir (95-97).
Yazın geleneğinde, anne-oğul ilişkileri özellikle oedipus kompleksi
bağlamında tekrar tekrar irdelenirken anne-kız ilişkilerinin temsilinde ve
değerlendirilmesinde uzun süre bir boşluğun egemen olduğu teslim
edilmelidir. Halide Edib-Adıvar’ın romanlarına anneliğin temsili açısından
bakıldığında da aynı boşlukla karşılaşırız. Yazarın annelik kavramını yüceltir
göründüğü Seviyye Talip, Handan ve Kalp Ağrısı (1926) gibi romanlarında
anneyi temsil eden kadınlar zayıf kişilikli, edilgen, hayatını kocasına adamış,
varoluş alanını eviyle kısıtlamış, kendilerine biçilmiş rolleri kabullenmiş
kişilerdir. Daha önce ele alınmış olan Seviyye Talip romanında Seviyye’nin
“ötekisi” olarak sunulan ve romanın anlatıcısı olan kocası Fahir tarafından
cahilliği ve gelenekselliği nedeniyle eleştirilen Macide, Halide Edib’in çizdiği
annelere bir örnek oluşturur. Handan’da da Handan’ın “ötekisi” olarak
48