Bilkent Üniversitesi Ekonomi ve Sosyal Bilimler ... - Bilkent University

sözcüğüyle vurgulanmış olur. Peyami, İhsan, Cemal ve romandaki diğer
erkek karakterler için Ayşe, Türk milletinin yaşadığı dramın bir simgesi olarak
girdiği roman sahnesinde yücelişini sürdürecek ve Ayşe’ye duyulan aşk ile
vatana duyulan aşk içiçe geçecek, son haddinde Ayşe, kurtarılacak vatanın
simgesi haline gelecektir. Okur, Peyami’nin romanın başlangıcında Ayşe’nin
İstanbul’a geleceğini öğrendiğinde söylediği “İzmir geliyor” (24) cümlesinin
anlamını romanın ilerleyen sayfalarında çözecektir. Böylece Halide Edib,
milliyetçi eril söylemi romanında yeniden üreterek, kadını vatan ile yani
edilgin olan, kurtarılacak olan, kutsal olan ile özdeşleştirirken, erkekleri ulus
ile, millet ile, kurtarıcı olan etkin öğe ile özdeşleştirir. Ayşe Gül Altınay,
Vatan, Millet, Kadınlar başlıklı derlemesine yazdığı “Giriş: Milliyetçilik,
Toplumsal Cinsiyet ve Feminizm” adlı özsözde bu konuda şunları söyler:
Najmabadi ve Saigol cinsellik ve milliyetçilik arasındaki ilişkinin
özellikle “namus” kavramıyla yakından ilişkili olduğunu
gösteriyorlar. Najmabadi’ye göre “ulusun erkek oluşu ile vatanın
kadın oluşuna sıkı sıkıya bağlı olan bir kavram da namustu”. (17)
Yine aynı yazıda, milliyetçilik söyleminde kadınlara biçilen rolün edilgen
doğası hakkında şu saptama yapılır:
[K]adınlar Üçüncü Dünya milliyetçilikleri içerisinde merkezî bir
öneme sahiptirler. Türkiye için de bu geçerlidir. Yeni, eleştirel
kadın tarihi çalışmaları Cumhuriyet’in ilk dönemi üzerine
bildiklerimizi değiştirse de resmî Türkiye tarihi kadınsız yazılmış bir
tarih de değildir. Hatta Nilüfer Göle’nin söylediği gibi kadınlar hem
Kemalizm’in hem de Kemalizm karşıtı hareketlerin adeta “bayrağı”
olmuşlardır (Göle 1991). Bu durumun eleştirel
35