Bilkent Üniversitesi Ekonomi ve Sosyal Bilimler ... - Bilkent University

Dinazorun Anıları’nda, Halide Edib’in klâsik güzellik normlarının ötesindeki
sıra dışı çekiciliğinin ve etkileyiciliğinin altını çizer:
Halide Edip gençliğinde, klâsik anlamda güzel sayılmamakla
birlikte, çok çekici bir kadınmış. Kılık kıyafetten anlayan anneme
bakılacak olursa, çok da iyi giyinirmiş [. . .] İlk eşinden olan iki
oğlundan birine hekim olarak bakan Adnan Bey, ona öyle âşık
olmuş ki, “ya benimle evlenmezse” diyerek, başını duvarlara küt
küt vururmuş. (202)
Ateşten Gömlek’in Ayşe’si de hiç şüphesiz böyle bir kadındır. Tatarcık’ta
da aynı niteliklere sahip bir genç kızın etrafındaki erkekleri etkisi altına alışına
tanık oluruz. Bu romanların ikincil kadın karakterlerinin temel işlevi asıl kadın
kahramanın farklılığını, ayrıksı özelliğini ortaya çıkarmak, onu yüceltmektir.
Tatarcık’ta bu işleve bir yenisi eklenir: Kadını yeni türeyen burjuva sınıfındaki
yozlaşma ve çöküşün temsil edilmesinde aracı olarak kullanmak.
Tanzimat döneminde edebiyatımıza giren roman türünde kadınların
ahlâki yozlaşmanın, fitnenin, yanlış Batılılaşmanın, çöküşün simgeleri olarak
ele alındığı görülmektedir. Namık Kemal’in İntibah’ından (1876) Yakup Kadri
Karaosmanoğlu’nun Kiralık Konak (1922) ve Sodom ve Gomore’sine (1928)
kadar birçok romanda kadın karakterler, Osmanlı toplumundaki
kokuşmuşluğun, çöküşün habercileri olarak, etiyle ve varlığıyla erkeği baştan
çıkaran günahkârlar olarak temsil edilirler.
Deniz Kandiyoti, Cariyeler, Bacılar, Yurttaşlar: Kimlikler ve Toplumsal
Dönüşümler adlı kitabının “Cariyeler, Fettan Kadınlar ve Yoldaşlar: Türk
Romanında Kadın İmgeleri” adlı bölümünde bu konuya dikkat çekerek şunları
söyler:
53