Tarıma Dayalı Gıda Sektörü Gelişimi Yol Haritası - Sanayi Bölgeleri ...

ŞANLIURFA TARIMA DAYALIGIDA SEKTÖRÜ YOL HARİTASI
Şimdilik tarımda iş gücü iyi eğitilmemiştir ve çoğu iş birincil üretimde verilmektedir.
Fakat tüm değer zinciri yükselirken çiftçilik sektöründeki kişiler katma değer işleminin
gerçekleştiği ve bu nedenle uzun vadede daha çekici işlerin bulunabileceği işleme
sektörüne geçiş yapabilirler.
Bulgur alt sektörü
Ön pişirilmiş küçük boyutlu buğday (genellikle durum) olan bulgur;, işlenmiş
buğdayın en erken biçimlerinden biridir. Yüksek besin değeri, kolay depolama ve
hazırlama nedeniyle Ortadoğu'da popüler kalmış olsa da dünyada da popülerliği
artıyor görünmektedir. Bulgur, ekmeklerde, salatalarda, güveçlerde, yahnide ve
tatlılarda kullanılabilen ya da meze olarak servis edilebilen, çok yönlü cevizimsi tadı
olan bir yiyecektir. Türkiye'de bulgur geniş biçimde üretilmekte ve köylerde ve
evlerde tüketilmektedir. Çok sayıda yeni tesis dahil yaklaşık 500 bulgur tesisi vardır
ve bunlar yılda yaklaşık 1.000.000 ton üretim yapmakta olup yılda kişi başına 12 kg
bulgur tüketilmektedir. 27 Buğdayın bulgur haline getirilmesi çok eski bir işlemdir ve
daha düşük seviye gıda işleme teknolojisi olarak görülebilir. Bulgur işleme dış
malzemelerin çekirdekten ayrıldığı bir kuru temizleme süreci ile başlar. Soyma ve
öğütmenin ardından buğday basınçlı su ile işlenir ve fazla su bir santrifüjle ayrılır.
Ardından bu buğday kepeğin çekirdekten kolayca ayrılması için %15-17 ne oranında
su ile işlenir. Daha sonra çekirdek kırılır ve değirmenden geçirilir. %10 nem
seviyesine kurutulduktan sonra ürün boyuna göre ayrılır (kaba/orta/ince) ve
paketlenir.
Türkiye tüm dünyadaki en büyük bulgur üreticisi ve teknoloji geliştiricisidir. Bulgur
üretiminin % 70'i Gaziantep'te gerçekleştirilir ve burası işleme teknolojisinin
merkezidir. Bu yüksek üretim konsantrasyonu göz önüne alındığında Türkiye
buğday üretiminin % 40'ını gerçekleştiren Şanlıurfa'da neden yalnızca 27 bulgur
işleme tesisi (500 içinde) bulunduğu sorusu cevapsız kalmaktadır.
Son üç yılda Şanlıurfa'da gıda sektöründeki yatırım maliyetlerinin % 50'sinden
fazlasını üstlenen bir destek programı vardı ve bu nedenle birçok yeni bulgur tesisi
kuruldu. Bu bulgur tesislerinin toplan kapasitesi 478.479 ton/yıldır ve bu nedenle
teorik olarak Şanlıurfa'nın Türkiye'de tüketilen bulgurun % 50'sini üretebilmesini
sağlarlar. 28
Tarıma dayalı gıda sanayisi değer zinciri
Aşağıdaki şema tarıma dayalı gıda sektörü değer zincirini göstermektedir. İlk değer
zinciri şeması ürünün değerini arttıran mal ve bilgi akışını göstermektedir. Tarımsal
ürünlerin daha yüksek katma değerli ürünlere işlenmesi (buna bağlı olarak daha
27 Bkz. Yard. Prof.Dr. Mustafa BAYRAM, M.D. Öner, Dünya Tahılı, 1 Kasım, 2002
28 Şanlıurfa Sanayi ve Ticaret Odası
41 TARIMA DAYALI GIDA SANAYİ SEKTÖRÜ YOL HARİTASI | UNDP