12. Sayı; TURAN-SAM SONBAHAR Sayısı, 2011

TURAN-SAM * YIL: 2011 * CİLT: 3 * SAYI: 12 * SONBAHAR 2011TURAN STRATEJİK ARAŞTIRMALAR MERKEZİ DERGİSİwww.turansam.orgO yalnızca bir gezgin değildir. Salt gördüklerini yazan sıradan bir gözlemci,izlenimci olmamıştır.Din ve fanatizmin egemen olduğu Doğu ülkelerine o dönemde seyahat oldukçaçetindir. Teknik zayıftır. Uzun yolları geçmek, salgın, bulaşıcı hastalıklardankorunmak, yorgunluğun yol açtığı sıkıntılar, yüce dağlarda baş veren kar uçgunları,çovgunlar, seller, beldeleri bir anda yıkıntılaştıran, insanları öldüren depremler, susuzsahralardan geçmek, yabanıl hayvanlarla dolu yoğun ormanlık alanlarda gezmek,fırtınalı deniz ve okyanuslarda gemi yolculuğu yapmak…Sayısız, hesaba gelmeyenrastlantılar ölümle sonuçlanabiliyordu.Zeynelabidin, çektiği meşakkati, sıkıntıları şöyle dile getirmiştir : “ Mendenizlerin dalgalarından, insafsız feodalların gaddar ordularından çok eziyet çektim.”Şirvanî, bazı diyarların bağnaz halkından çok ıstırab çekmiştir. Örneğin,İran’ın fanatik ruhaniler, öz mevkilerinin zayıfladığını görüp, gezgini gözdendüşürmeğe çalışmışlardır : “ O Allahsızdır, gezdiği ülkelerde kafirlerle oturupdurmuştur.Şirvanî yoldan çıkmış bir kafirdir.O, bizi bilgin ve şairlerimizi de özü gibikafir etmeğe çalışıyor.”Birçok emir, sultan gezginimizi onurlandırarak sarayında, konağında ağırlar veen yüksek saygıyı gösterirken, bazı devlet başçıları da onu “düşman, katlivacip” ilanetmişlerdir. Örneğin Kirman hakimi İbrahim Han, bühtanlara inanır ve Ona çok eziyetçektirir.Yazdığına göre “ İbrahim Han zalim bir adam idi. O, gaddarlıkta başkazülmkarlardan üstün idi.”Ezginimiz, ziyaret ettiği diyarların yöneticileriyle siyasal görüşmeler yapar; biruluslararası ilişkiler, politika uzmanıdır. Kendi ifadesinden okuyalım : “ Menİstanbul’da Nemse (Avusturya) Kralının konsülü ile görüştüm. Bir neçe vakt onunlaoturub durdum. Onda o, bana Nemse Kralı tarafından teklif etdi ki, Kralın oğlunutalim, terbiye etmek üçün Nemse ölkesine gedim. Men fagir, bundan imtina etdim veboyun gaçırdım, bununla beraber, konsül menim haggımda üreyeyatan hidmetleretdi.”0, halkın yaşayış özeliklerini araştırı; bir etnografya, folklor bilginidir.0, şairlerle şiir konuşur; güçlü bir yorumcu, eleştirmendir.0, ülkelerin coğrafi yapısını araştırır; üstün nitelikli bir coğrafyaşünastır.Bir şarkiyatçıdır O. Dinler tarihi yazarıdır. Britanyalı bilgin Edward Browndiyor ki: “ Zeynelabidin büyük zeka sahibi ve yetenekli gözlemcidir Onun tarikatlarhakkında topladığı materyal büyük önem taşır Zerdüştler, Mezdekiler, Museviler,Hristiyanlar, Hindular, Sufiler hakkında yazdıkları bilimsel yönden büyük değer taşır.Zeynelabidin bir ansiklopedist olarak da tanımlanabilir. Ne var ki ansiklopedikyazılarının bir bölümü İran’da Farsça olarak kitaplaştırılmış, yazma eserleri dünyanın110