12. Sayı; TURAN-SAM SONBAHAR Sayısı, 2011

TURAN-SAM * YIL: 2011 * CİLT: 3 * SAYI: 12 * SONBAHAR 2011TURAN STRATEJİK ARAŞTIRMALAR MERKEZİ DERGİSİwww.turansam.orgtepelerin arasında yerleşmiştir. Osmanlılar burayı özlerine payitaht etdiler ve şeherinabadlığına çalışdılar. Burada ikiyüz bin ev vardır. Onların çoğu üç katlı ve iki tarafdanpencerelidir. Evlerin bir tarafının pencereleri küçe, pazar, dışarı ve deniz semtedir.Öbür pencereler ise evin hayatına açılır. Şeherin evleri gözel üslupla tahtadantikilmişdir. Lakin padişah evleri, saraylar, medreseler, mescid ve kervansaraylartaştan, kerpiçten tikilmiş, demir ve mis (bakır) ile möhkemlendirilmiştir.”O, burada birçok adalarla, o cümleden Ahmed Paşa adlı büyük rütbeli bir kişiile, Yusuf Paşa, Şeyhülislam Dürrizade Efendi ve başka hükümet adamları ile tanışolup tez tez görüşür. Ahmed Paşa ile dostlaşır. Bir gün Ahmed Paşa öz evinde büyükbir meclis düzeltir. Seyyah da davet edilir. Şirvanî, bu meclisteki sohbetinde der ki: “Akıl insan için en büyük nimettir. Akıl hakikattır. Akıl hakikatten kenaraçıkmamalıdır. O, yalana düşmandır. Akıl insan için en güzel bezektir. Akıl sahibi olanherhangi bir şahıs bütün ayıplardan uzak olur. Her şeyin anlamını yalnız akılla derketmek, pisi yahşiden akılla seçmek mümkündür. Akıl insan için sağlam bünövredir (temel, bingi ) . Akıl mülküne sahip olan şahıs dünyayı olduğu gibi görür. İnsan, aklıvasıtasıyla özünü binbir beladan koruyabilir. Her bir çetin meseleyi akıl ve temkinlehalletmek mümkündür.Şirvanî, Osmanlı Devletinin baş veziri Kör Yusuf Paşa ile tanış olmuş veonunla birçok kez görüşmüştür. Padişah Sultan 2. Mahmud Han bir davet verir.Şeyhülislam Dürrizade Efendi’nin de hazır bulunduğu toplantıda Padişah,seyyahımıza bir öneride bulunur. “ Ben isterim ki, sen Dersaadet’te kalıp bir süredinçleşesin. Sonra burada okul açıp öz İslam kardaş ve oğullarına görüp bildiklerini,seyahatlerini öğretesin. Hiçbir şeyden ihtiyacın olmayacak seni tamam te’minedecektir.”Padişah Mahmud Han’ın önerisi güzeldir, hoştur, onurlandırıcıdır. Ancak,seyyahımız sabit bir hayat yaşayacak insan değildir; daha gezilecek çok yer vardır.Yenilikçi, reformcu sultanın önerisini O, kabul etmez, nezaketle reddeder.ÜÇLÜ : Hava, su, toprak…Hacı Zeynelabidin Şirvanî, Herat şehri dolaylarını anlattıktan sonra,güzelliklerine vurgunluğunu dile getirir ve ölümsüzlüğün formülünü verir :Horezmin suyu, İsfahan’ın toprağı ve Herat’ın havası…Bu, üç unsur bir araya gelse, aynı alanda buluşsa, orada insan ölmezmiş.TEŞEKKÜR“ Geniş dünya görüşüne, sağlam iradeye, olağanüstü belleğe, derin bilgi veinceleme gücüne sahip Zeynelabidin Şirvani’nin eserleri tarihî-coğrafî kaynak olarak113