12. Sayı; TURAN-SAM SONBAHAR Sayısı, 2011

TURAN-SAM * YIL: 2011 * CİLT: 3 * SAYI: 12 * SONBAHAR 2011TURAN STRATEJİK ARAŞTIRMALAR MERKEZİ DERGİSİwww.turansam.orgde bir kaçının paya sahib olduğu bu hatt Azerbaycana yakın gelecekte büyükperspektivler sunmaktadır (Ener ve Ahmedov, 2008).Azerbaycan qazının aday olduğu diğer alternatif boru hattları ise “BeyazAkım” ve “Nabucco”dur. Her iki projeni kıyaslarsak Nabucco projesi Azerbeycan içinstratejik açıdan daha uygun bir hedefdir. Çünki, Azerbeycan doğal gazını Avrupayasevk etmek için Gürcistan, Kara Deniz ve Ukraynanın arazisini kullanacağından,“Beyaz Akım” Türkiyeyi enerji politikasından kenara itecekti. Bu da dolayısıyla,Azerbeycan-Türkiye ilişkilerine kötü bir biçimde yansıyacaktı. Fakat, Nabucco bununaksine Hazar doğal gazının Avrupaya sevk edilmesi için Türkiyeni tranzit ülke gibigörüyor (Penahov, 2010).Azerbaycanın enerji otoritesinde başka bir hususu da belirtmek gerekir ki,Azerbaycan Hazarda hali hazırda daimi askeri üstlerden yoksun, bunun için de onunHazardakı su sınırlarının güvenliyi ABD ve NATO`nun desteklediği bazı programlararaçılığıyla sağlanıyor.Dikkate alınacak diğer bir nokta ise, Azerbaycanı diğer kıyıdaş ülkelerdenfarklandıran temel özellik ise onun enerji sektöründe batı yönümlü bir politikasergilemesidir.Rusya - Her kesin de bildiği gibi Rusyanın büyük ve güçlü potansiyeli iletarihde kendine özgün bir konumu olmuştur. Zaten, günümüzde de Rusya Sovyetlerdönemindeki gibi olmasa da gerek bölgede, gerekse de dünyada kaçınılmaz politik veaskeri bir kapasiteye sahiptir. Tarih boyunca “Denizlere Hakim Olma” ve“Sömürgecilik” Rusyanın başlıca amaçları olmuştur. 1991`de Sovyetler Birliğininçöküşünden sonra Rusya büyük bir gerileme yaşamıştır. Dolayısıyla 1991`deSovyetlerin çöküşü ile bağımsızlık kazanan ülkeler, esasen de Orta Asya (Kazakistan,Türkmenistan, Özbekistan, Kırgızistan ve Tacikistan) ve Güney Kafkazya ülkeleri(Azerbaycan, Gürcistan ve Ermenistan) üzerinde denetimi elden vermemek içinBağımsız Devletler Topluluğunu kurmuştur (Gökçe, 2008).İlk başlarda belirtildiği gibi, Rusya enerji anlaşmalarından, özellikle de BTC`dendışlanmasına ilişkin hemen her yerde Hazarın Hükuki Statüsü kozunu ortayakoymaktadır. Rusya, 6 Ekim 1994’de Birleşmiş Milletler Asamblesinde “HazarDenizinin Yasal Statüsü İtibariyle Rusya Federasyonunun Durumu” adlı, İran veSovyetler Birliği tarafından Hazarın yasal rejimini belirleyen anlaşmalarının yürürlükteolduğunu ve ortak kullanımının tek çözüm olduğunu açıklayan bir memorandumyayınlamıştır.Zaten Sovyetlerin çöküşü ile Hazar etrafında kıyıdaş ülkelerin ikiden beşeyükselmesi statü konusunda Rusyanın işini zorlaştırmıştır. Bilindiyi gibi Rusya dünyadakendi askeri potansiyeli ile tanınmaktadır. Onun için Hazarın sektörlere bölünmesindeRusyanın temel amaçı denizin enerji kaynakları ile zengin kısımlarını elde etmek veyayakınında bulunmak, aynı zamanda bir askeri donanma ile denizde konumunukuvvetlendirmektir. Gerçi kıyışdaş ülkelerin her birinin farklı politikaları ve siyasiniyetleri olduğu için statü konusunda nihai bir anlaşma bugüne kadar halengerçekleşmemiştir.Bir diğer tarafdan batı ülkelerinin bölgeye enerji yatırımları yapmak için akınıRusyanı hoşnut etmemekdedir. Zira, Rusya konşu ülkelerin de enerji kaynaklarıüzerinde bir yönetim ve dolayı yolla bir denetim elde etmek istemektedir. Bu yüzdenkıyıdaş ülkelerle ilişkilerini sık sık yapılan görüşmelerle pekiştirmekte, Hazarın HukukiStatüsü ve enerji kaynaklarının ortak kullanımı ile ilgili bazı iki taraflı ve çok taraflıanlaşmalar yapmaktadır.9