baskı demo 2

Öğretmen ve öğrenci arasındaki olumlu etkileşimi
sağlaması ve öğrencinin süreç içerisinde hata yapma düzeyinin
düşük olması sebebiyle bu öğretim yöntemleri yetersizliği
olan öğrencilere öğretim düzenlemesi yapılırken kullanılabilir
(Tekin, 1999).
Örnek Bir Uygulama:
“Zihinsel yetersizliği olan öğrenciye düğme dikme
becerisini kazandırmada eş zamanlı ipucu işlem süreci ile
sunulan öğretimin etkililiği”
Günlük yaşam becerileri içerisinde pek çok beceri yer
almaktadır. Bu becerilerden biri de düğme dikme becerisidir.
Düğme dikme becerisi zihinsel yetersizliği olan öğrencilerin
yaşamlarında gereksinim duyacakları bir beceridir. Bu çalışma
kapsamında zihinsel yetersizliği olan bir öğrenciye düğme dikme
becerisini eş zamanlı ipucu işlem süreci ile kazandırmanın
etkililiğine, bu becerinin kalıcılığında, genellenmesinde bu işlem
sürecinin etkili olup olmadığına bakılmıştır.
Çalışmanın uygulamacısı özel eğitim alanında lisans
ve yüksek lisansını tamamlamış özel eğitim öğretmenidir. Çalışmanın
katılımcı öğrencisi ise 2018-2019 eğitim-öğretim yılında,
Samsun ilinde, Özel Eğitim Uygulama Okuluna kayıtlı,
13 yaşında, orta düzeyde zihinsel yetersizliği tanısı almış erkek
öğrencidir. Çalışmanın öğretim ve izleme oturumları okulun
4-A sınıfında, genelleme oturumu ise öğrencinin evinde gerçekleştirilmiştir.
Çalışmada hem öğretmen hem de öğrenci için
aynı materyaller kullanılmıştır.
Öğrencinin düğme dikme becerisindeki başlama düzeyi
belirlenirken tek fırsat tekniği kullanılmıştır ve üç kez veri
alınmıştır. Öğrencide başlama düzeyi verisi alındıktan sonra eş
zamanlı ipucu işlem sürecinin kullanıldığı öğretim oturumlarına
geçilmiştir. Öğretim oturumlarında öğrenci ile birebir çalışılmıştır.
Öğrenciye “düğmeyi dik” yönergesi verilmiştir. İpucu
olarak ise “model olma” uygulanmıştır. Becerinin ilk basamağını
önce öğretmen önündeki materyalleri kullanarak kendi gerçekleştirmiştir,
ardından öğrenci kendi önündeki materyalleri
kullanarak beceri basamağını gerçekleştirmiştir.
Öğrencinin kontrol edici ipucuna doğru tepki göstermesi
betimlenerek pekiştirilmiştir. Öğrenci yanlış tepkide
bulunduğunda basamak öğretmen tarafından tekrarlanmıştır.
Beceri analizindeki basamaklar tamamlanıncaya değin süreç
bu şekilde uygulanmıştır. Birinci öğretim oturumu dışında diğer
öğretim oturumlarının başında günlük yoklama oturumları
düzenlenmiştir. Yoklama oturumlarında da tek fırsat tekniği
kullanılmıştır ve öğrencinin beceriyi bağımsız gerçekleştirdiği
basamaklar ortaya konmuştur. Sonraki öğretim oturumlarında
ise kontrol edici ipucu olan model olma bu veriye dayalı olarak
uygulanmıştır. Öğrenci beceride bağımsız oluncaya değin süreç
bu şekilde devam etmiştir.
Öğretimin sona ermesinden sonra, öğrencinin edindiklerini
ne düzeyde koruduğunu belirlemek amacıyla öğrenci
ile izleme oturumu gerçekleştirilmiştir. Bu oturum öğretimden
15 gün sonra öğretmen tarafından gerçekleştirilmiştir. Genelleme
oturumu ise öğrencinin evinde babası varlığında gerçekleştirilmiştir.
Öğretmen öğrencinin beceride bağımsız olduğu
videoyu babasına göndermiştir. Baba, o sıralama doğrultusunda
öğrenci ile düğme dikme becerisinin genelleme oturumunu
evlerinde gerçekleştirmiştir.
Samsun E ğ i t i m
OTURUMLAR
Şekil 1. Öğrencinin düğme dikme becerisindeki başlama düzeyi, uygulama, genelleme
ve izleme oturumlarına ilişkin doğru tepki yüzdeleri
Çalışmanın başlama düzeyi, öğretim, genelleme ve
izleme oturumları Şekil-1’de verilmiştir. Öğrenci başlama düzeyinde
düğme dikme becerisini %0 düzeyinde gerçekleştirmiştir.
Öğrenci altıncı öğretimin sonucunda düğme dikme
becerisini %100 düzeyinde bağımsız gerçekleştirmiştir. Öğretimin
sona ermesinden 15 gün sonra, öğrencinin düğme dikme
becerisini % 100 düzeyinde koruduğu izlenimi elde edilmiştir.
Ayrıca öğrencinin düğme dikme becerisini farklı ortama (öğrencinin
evi), farklı kişiye (babasına) genellediği görülmüştür.
Çalışma ile eş zamanlı ipucu işlem sürecinin zihinsel yetersizliği
olan öğrenciye günlük yaşam becerisinin öğretiminde, edinim,
izleme ve genellemenin sağlanmasında olumlu sonuçlar
verdiğini ortaya konmuştur.
Sonuç olarak, zihinsel yetersizlikten etkilenmiş bir
öğrenciye, yanlışsız öğretim yöntemlerinden biri seçilerek, bir
becerinin kazandırılması örneklendirilerek yukarıdaki şekliyle
açıklanmıştır. Zihinsel yetersizliği olan bir öğrenciyi toplumsal
yaşama hazırlarken, öğrenciye kazandırılması gereken daha
pek çok beceri vardır. Burada önemli olan bu becerilerden, öğrenci
için öncelikli gereksinimi olan becerilere karar verilmesidir
ve bu becerilerin de etkili öğretim yöntemlerinin kullanımı
ile öğrenciye kazandırılmasıdır.
Zihinsel yetersizliği olan öğrenciye gereksinimi olduğu
bir beceriyi kazandırmak, onu bağımsız yaşama bir adım
daha yaklaştırır.
Sevda GEVŞEK
İlkadım Özel Eğitim Uygulama Okulu
Özel Eğitim Öğretmeni
Kaynakça
1. Aykut, Ç., & Varol, N. (2007), Zincirleme Becerilerin Kazandırılmasında İpucunun
Sistematik Olarak Azaltılması İşlem Süreci İle Yapılan Beceri Öğretiminin
Etkisi,Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi, 27 (3), 221-238.
2. Cavkaytar, A. (2005), Özel Gereksinimi Olan Çocuklara Öz Bakım Ve Ev İçi
Becerilerinin Öğretimi, Ankara: Gündüz Eğitim ve Yayıncılık.
3. Özak, H., & Avcıoğlu, H. (2012), Zihinsel Yetersizliği Olan Öğrencilere
Okuma Becerilerinin Öğretiminde Bilgisayar Aracılığıyla Sunulan Eş Zamanlı
İpucuyla Öğretimin Etkililiği, Abant İzzet Baysal Üniversitesi Eğitim Fakültesi
Dergisi, 12 (1), 33-50.
4. Rafferty, L. A. (2010), Step-By-Step Teaching Students To Self-Monitor.
Teaching Exceptional Children, 43(2), 50-58.
5. Tekin, E. (1999), Yanlışsız Öğretim Yöntemleri, Ankara Üniversitesi Eğitim
Bilimleri Fakültesi Özel Eğitim Dergisi, 2(3), 87-102.
6. Tekin-İftar, E., & Kırcaali-İftar, G. (2004), Özel Eğitimde Yanlışsız Öğretim Yöntemleri,
Ankara: Nobel Basımevi.
7. Uçar-Rasmussen, M., & Çiftci-Tekinarslan, İ. (2017), Zihinsel Yetersizliği
Olan Öğrencilere Yemek Masası Hazırlama Becerisinin Öğretiminde Eş
Zamanlı İpucuyla Sunulan Öğretimin Etkililiği, Education Sciences (NWSAES),
12(4),147-162.
8. Varol, N. (2005), Beceri Öğretimi ve Öz Bakım Becerilerinin Kazandırılması,
Ankara: Kök Yayıncılık.
49