Inżynieria Ekologiczna Nr 2

Ewa Œliwka
TECHNOLOGIE ODOLEJANIA GRUNTÓW, ODPADÓW, ŒCIEKÓW
METODY OZNACZANIA ZANIECZYSZCZEÑ NAFTOWYCH
W GLEBIE
Wprowadzenie
Oznaczenie zanieczyszczeñ gleby produktami naftowymi nale¿y do szczególnie trudnych
zadañ analityki œrodowiskowej. Du¿a liczba produktów naftowych, które mog¹ byæ Ÿród³em
ska¿eñ, skomplikowany sk³ad (wielosk³adnikowe mieszaniny, w których tylko nieliczne indywidua
wystêpuj¹ w stê¿eniach pow.1% mas.) i zró¿nicowany zakres temperatur wrzenia [1]
powoduj¹, ¿e produkty te nie mog¹ byæ traktowane jako jedna grupa analitów. Dlatego do
okreœlenia stopnia ska¿enia gleby, który prowadzi siê albo przez oznaczenie sumy wêglowodorów
naftowych (ang. total petroleum hydrocarbons – TPH), albo wybranych indywiduów
np. BTEX, stosuje siê ró¿norodne procedury analityczne. Niektóre z nich np. wagowa i spektrometrii
IR – do analizy TPH, nie uwzglêdniaj¹ wszystkich aspektów zró¿nicowanego sk³adu
produktów naftowych i ich stosowanie wzbudza sporo zastrze¿eñ. Ponadto, du¿ym utrudnieniem
w analizie jest z³o¿onoœæ i niejednorodnoœæ matrycy glebowej oraz zmiany sk³adu analitów
naftowych w zale¿noœci od warunków œrodowiskowych i w³asnoœci matrycy [2].
Olbrzymim problemem jest brak w Polsce przepisów prawnych okreœlaj¹cych standardy
zanieczyszczeñ gleby. Do oceny stopnia ska¿enia gleby produktami naftowymi s³u¿¹
dane zamieszczone w publikacji PIOŒ [3], które wymieniaj¹ jedynie benzynê i olej mineralny
oraz wêglowodory aromatyczne.
W niniejszej pracy przedstawiono przegl¹d najczêœciej stosownych metod oznaczania
zanieczyszczeñ naftowych w glebie, obejmuj¹cy wszystkie etapy procedury analitycznej:
pobierania i wstêpnego przygotowania próbek, izolacji i wzbogacania analitów, identyfikacji
i iloœciowego oznaczania analitów.
Pobieranie i wstêpne przygotowanie próbek do analizy
Etap pobierania próbek powinien byæ dok³adnie zaplanowany i uwzglêdniaæ takie parametry
jak: miejsce, czas, sposób, liczbê i wielkoœæ pobieranych próbek, aby zapewniæ reprezentatywnoœæ
próbek dla badanego terenu [4-6]. W czasie transportu i przechowywania
próbki powinny byæ zabezpieczone przed utart¹ lotnych sk³adników, biodegradacj¹ (wêglowodory
naftowe ³atwo ulegaj¹ mikrobiologicznej degradacji przez bakterie znajduj¹ce siê
w matrycy) i wtórnymi zanieczyszczeniami.
Niektóre procedury analityczne przewiduj¹ suszenie oraz rozdrobnienie próbek gleby
do odpowiedniej granulacji. Z uwagi na mo¿liwoœæ utraty niskowrz¹cych sk³adników podczas
suszenia w suszarkach (nawet w temp. 40 °C) oznaczenia prowadzi siê na próbkach
œwie¿ych, albo odwadnianych za pomoc¹ chemicznego wi¹zania wody bezwodnym Na 2 SO 4 ,
MgSO 4 [2, 4-7].
111