Inżynieria Ekologiczna Nr 2

28
IN¯YNIERIA EKOLOGICZNA NR 2
Biologicznie czynna powierzchnia ziemi mo¿e byæ zdegradowana w stopniu:
– ma³ym; brak ujemnego wp³ywu na wegetacjê roœlin przy ewidentnej zawartoœci wêglowodorów
w powierzchniowej warstwie gleby,
– œrednim; punktowe zamieranie roœlinnoœci darniowej, wyraŸne os³abienie wegetacji
roœlin uprawnych,
– du¿ym; p³atowe zamieranie roœlinnoœci darniowej, spadek plonowania roœlin uprawnych
o ok. 50%,
– bardzo du¿ym; zanikanie lub ca³kowite zamarcie roœlinnoœci darniowej, niemo¿liwa
wegetacja roœlin uprawnych bez zastosowania rekultywacyjnych zabiegów.
Nie ustalono jeszcze kryteriów odró¿niania gleb ma³o zdegradowanych (zanieczyszczonych)
od gleb nie zdegradowanych (wolnych od ropopochodnych zanieczyszczeñ). Stan
zanieczyszczenia gleby przez skoncentrowane Ÿród³o emisji mo¿na ³atwo ustaliæ na terenach
rolnych i leœnych. Wtedy poziomem odniesienia jest zawartoœæ wêglowodorów w
glebach na przyleg³ym terenie – wolnym od zanieczyszczenia. Nale¿y mieæ jednak na uwadze
powszechnoœæ punktowego (p³atowego) zanieczyszczenia gleby ropopochodnymi sk³adnikami
w wyniku mechanizacji rolnictwa i leœnictwa. Dok³adne odró¿nienie gleby s³abo
zanieczyszczonej ropopochodnymi sk³adnikami od gleby nie zanieczyszczonej nimi wymaga
starannych i kosztownych analiz. Dla celów praktycznych przyjmuje siê wiêc uproszczony
sposób oceny, ustalaj¹c 0,04% jako górn¹ granicê zawartoœci ekstraktu eterowego
(lub czterochlorku wêgla) w glebach czystych. Glebê zawieraj¹c¹ (w poziomie próchniczym)
ponad 0,04% ekstraktu uznaje siê jako zanieczyszczon¹.
Istotnym kryterium oceny zdegradowania ziemi jest stosunek zawartoœci wêgla do zawartoœci
azotu w próchniczej warstwie gleby. Kryterium to jest ma³o przydatne do odró¿nienia
gleby czystej od gleby s³abo zanieczyszczonej wêglowodorami i odwrotnie. Przy
du¿ym i bardzo du¿ym zanieczyszczeniu gleby ropopochodnymi substancjami, wartoœæ iloœciowego
stosunku C:N jest proporcjonalna do stopnia zanieczyszczenia gleby.
W poziomie próchniczym gleb uprawnych wêgla jest przewa¿nie 10 razy wiêksza ni¿
azotu (stosunek C:N = 10). W glebach bardzo czynnych biologicznie (¿yznych) stosunek
C:N kszta³tuje siê jak ok. 8:1. W glebach mineralnych o ma³ej aktywnoœci biologicznej
(suche gleby piaskowe, podmok³e gleby o ró¿nej granulacji) stosunek C:N mo¿e osi¹gaæ
wartoϾ 12 (12:1).
W glebach trwale zadarnionych (³¹ki, pastwiska, murawy, trawniki pielêgnowane) leœnych
i bagiennych wartoœæ stosunku C:N jest znacznie wiêksza i zale¿y od wielu czynników.
Z tego wzglêdu to kryterium jest ma³o przydatne do oceny stopnia zanieczyszczenia
takiego œrodowiska ropopochodnymi substancjami.
W glebach mineralnych (w poziomie próchniczym) stosunek C:N kszta³tuje siê nastêpuj¹co:
– 8:1 – 10:1 - gleba czysta,
– 10:1 – 17:1 - gleba s³abo zdegradowana
– 17:1 – 30:1 - gleba œrednio zdegradowana
– 30:1 – 45:1 - gleba w du¿ym stopniu zdegradowana
– powy¿ej 45:1 gleba silnie zdegradowana.