YaradыlышVasиm Mяmmяdяlиyevakademиk“Gцnяш dя (qцdrяt яlamяtlяrиmиzdяn bиrи kиmи) юzц цчцn mцяyyяn olunmuш yerdя seyr edиr.Bu, yenиlmяz qцd rяt sahиbи olan, (hяr шeyи) bиlяn Allahыn tяqdиrиdиr (яzяlи hюkmцdцr).“Bиz ay цчцn dя mяnzиllяr mцяyyяn etdиk. Nя hayяt o (hяmиn mяnzиllяrи baшa vurduqdan sonra)dюnцb xurma aьacыnыn quruyub яyиlmиш kюhnя budaьы kиmи (hиlal шяklиndя) olar”. “Nя Gцnяш aya чatar(yetишяr), nя dя gecя gцndцzц юtя bиlяr. (Gцnяш, ay vя ulduzlarыn) hяr bиrи (юzцnя mяxsus) bиr gюydя(юz hяdяqяsиndя, юz daиrяsиndя) цzяr”.“Quran”ыn юzцndяn яvvяlkи sяmavи kиtablardan bиr fяrqиdя qapыsыnы daиm elmя aчыq qoymasы, edиlmиш vя edиlmяkdяolan elmи kяшflяrя rяhbяr olmasыdыr. Allah (c.c.) hяr dюvrцnиnsanыnыn иstedadыna, qabиlиyyяtиnя uyьun bиr kиtab vя pey -ьяmbяr gюndяrmишdиr. Lakиn burada bиr hяqиqяt var kи, sя -mavи kиtablarыn heч bиrи elmи pиslяmиr, яksиnя onu tяшvиqedиr. Яsrиmиzиn яn bюyцk xяstяlиyи qяbul edиlяn materиalиzmvя “Allahsыzlыq” qarшыsыnda яn bюyцk qцvvяnиn Иslam vя“Quran” olduьu mцbahиsяsиzdиr.Kaиnatыn yaradыlышы. Mцasиr astrofиzиka alиmlяrи tяbияtqa nunlarыndan vя bu qanunlarыn nяtиcяlяrиndяn яldя etdиklяrиbиr sыra yenи bиlgиlяrя яsasяn, kaиnatыn yaradыlышы haq -qыnda mцяyyяn fиkиrlяr sюylяmишlяr. Bunlardan “Quran”a яnчox uyьun gяlяnи Q. Qamovun (1904-1968) fяrzиyyяsиdиr.Q. Qamovun bu fяrzиyyяsиnя gюrя, юncя mяkanda qazlardantяшяkkцl tapmыш чox bюyцk buludlar vardы. Qaz buludlarыsabиt durmayыb hяrяkяt etdиklяrиndяn, dюndцklяrиndяncazиbя qцvvяsиnиn tяsиrи иlя parчalanmышlar. Parчalanan bю -lцmlяr dя yenя cazиbя qцvvяsиnиn tяsиrи иlя get-gedя sыx -laшaraq kцrяyяbяnzяr шяklя dцшmцшlяr. Sыxыlma, kяsиflиk nя -tиcяsиndя ичяrиdяkи hяrarяt dя artmыш, bu sяbяbdяn mяr -kяzdя olan hиdrogen helиuma dюnmцш vя ишыq, иstи vermяyяbaшlamышdыr. Mяhz bu bюlцnяn, parчalanan qaz kцrяlяrи qa -laktиkalarы, ulduzlar vя Gцnяш sиstemиnи meydana gяtиrmиш -dиr. Lakиn bu иlk kaиnat maddяsиnиn necя meydana gяl dиyиbиlиnmяmяkdяdиr. Bu mюvzuda olan “Quran” ayяsиnя nяzяrsalaq: “Kafиrlяr, gюylяrlяr yer bиtишиk bиr vяzиyyяtdя ol duqlarыhalda bиzиm onlarы ayыrdыьыmыzы vя hяr bиr canlыnы su dan yaratdыьыmыzыgюrцb dцшцnmяzlяrmи?” (Яnbиya surяsи, 30).Bu ayяdя ишlяdиlяn иkи яrяb sюzцnя xцsusи dиqqяt yetиrmяklazыmdыr. Bunlardan bиrи “bиtишиk olan шey” mяnasыnagяlяn “rяtq” sюzц, dиgяrи иsя “bиtишиk olan шeyи ayыrmaq”mяnasыna gяlяn “fяtq” sюzцdцr kи, bu da “rяtq” sюzцnцn tamяksиdиr. Gюrцndцyц kиmи, ayяnиn mяnasы, mяzmunu иlя mo -dern elmиn kaиnatыn yaradыlmasы arasыndakы gюrцшц arasыndaheч bиr zиddиyyяt yoxdur. Mцasиr elm dя belя hesab edиrkи, mюvcudat (varlыq) qazlardan mцtяшяkkиl bиr qцvvя иdи.Daha sonra qalaktиkalara ayrыldы. Gцnяш sиstemи dя bu bю -lцnmяlяr nяtиcяsиndя meydana чыxdы.Mцasиr tяfsиr alиmlяrиndяn Bяrяkяtzadя Иsmaиl bяy(1851-1918) dя юzцnцn “Nяcaиbц-Quranиyyя” яsяrиndяgюs tяrиr kи, “Gюylяr vя yer bяzиlяrиnиn “sяdиm” dedиklяrи tцs -tцyя bяnzяr bиr dumandan yaradыlmышdыr. O, яslиndя tяk bиrmaddя иkяn yarыlmыш, onun yarыlmasы nяtиcяsиndя kцrя шяklиndяcиsmlяr meydana gяlmиш, onlardan da dиgяr kцrяlяrayrыlmышdыr”.Mцasиr dюvrцn bюyцk tяfsиr alиmlяrи Seyyиd Qцtb (1906-1966) vя Яlmalыlы Hяmdи Yazar (1877-1942) da eynи fи kиr -dяdиrlяr. Hяmdи Yazar “rяtq” vя “fяtq” sюzlяrи цzяrиndя du -raraq ayяnи belя иzah edиr kи, “gюylяr vя Yer hяr иkиsи bиtишиkbиr шey иdи. Allah (c.c.) onlarыn aralarыnы ayыrdы. Bu mяna иlkmaddя nяzяrиyyяsиnя uyьun gяldиyи kиmи, Yerиn Gцnяшdяnayrыldыьы haqdakы son nяzяrиyyяnи dя ehtиva edиr”.Bцtцn deyиlяnlяrdяn sonra bu nяtиcяyя gяlиrиk kи, 1400иl bundan яvvяl nazиl olmuш “Quran” чox яsrlяr sonra modernelmlяrиn иzah etmяyя чalышdыьы bu hяqиqяtи hяlя o za -man юzцnяmяxsus шяkиldя иnsanlara bиldиrmишdиr.“Quran”ыn bu dedиklяrи gюylяrиn vя Yerиn yaradыlышы иlяяlaqяdar mцasиr nяzяrиyyяyя tamamиlя uyьun gяlиr. Bunяzяrиyyяyя gюrя, gюylяr, Yer vя dиgяr bцtцn sяmavи cиsmlяrsяdиm deyиlяn toz vя dumandan meydana gяlmишdиr. Buиsя tяxmиnяn 4,5 vя ya 5 mиlyard иl bundan яvvяl baш vermишdиr.Hяmиn mцddяtdя иsя kaиnatda иnsan иzиnя rast gяl -mяk mцmkцn deyиldиr. “Quran”da gюylяrиn vя Yer цzцnцn 6gцndя yaradыldыьы qeyd olunur. Bu barяdя Яraf surяsиnиn54-cц ayяsиndя belя deyиlиr: “Rяbbиnиz o Allahdыr kи, gюylяrиvя Yerи altы gцndя yaratdы”. Bu ayяdя ишlяdиlяn “яyyam” sю -zц “yovm” (“gцn”) sюzцnцn cяm formasыdыr.Bюyцk Иslam alиmlяrи Raьиb Иsfahanи (?-1010) vя QazиBeyzavи (?-1286) buradakы “yovm”un gцn (24 saatlыq bиr18 ТЦРК EЛИ / MART-2010, No:6 www.uluturk.info
zaman) mяnasыnda deyиl, “mцtlяq zaman, vaxt” mяnasыnda,baшqa mцfяssиrlяr иsя altы dюvr, altы mяrhяlя, altы zamanmяnasыnda ишlяndиyиnи qeyd edиrlяr.Mяшhur Tцrk mцfяssиrи Hяmdи Yazыr bu mяrhяlяlяrиaшa ьыdakы kиmи tяsnиf edиr:1) Maddяnиn toz vя duman halыnda olduьu dюvr;2) Cиsmlяrиn tяшяkkцl dюvrц;3) Yerиn sяmadan ayrыldыьы dюvr;4) Yer qabыьыnыn tяшяkkцl dюvrц;5) Hяyatыn baшlanьыcы иlя bиtkиlяrиn, heyvanlarыn vяиnsanыn yaradыlышыna qяdяr tяkamцl dюvrц.Qazи Яhmяd Muxtar Paшa (1839-1919) qeyd edиr kи, Yerцzц yaradыlmamышdan яvvяl bugцnkц mяnada bиr gecя vя bиrgцndцzdяn иbarяt gцn mяfhumu yox иdи. “Quran”da “yovm”sюzцnцn “uzun bиr zaman” mяnasыnda ишlяdиldиyи bяllиdиr.Belя kи, “Quran”ыn sяcdя surяsиndя Allah (c.c.) dяrgahыndaYerlя mцqayиsяdя mиn иlя bяrabяr, Fussиlяt surяsиndя иsя яllиmиn иlя bяrabяr olan bиr gцndяn sюhbяt gedиr.Mцasиr elmlяrиn qяbul etdиyи Gцnяш, Yer vя dиgяr planetlяrиnhяrяkяtи иlk dяfя qяdиm yunanlar tяrяfиndяn иrяlи sц -rцlsя dя, Pиfaqorun (e.я. 580-500) gюrцшц kиmи elm alя mиnяdaxиl olsa da, onun elm alяmиnя hakиm olmasы XVЫ яsrя aиddиrvя Nиkolay Kopernиkиn (1473-1543) adы иlя baьlыdыr. Ko per -nиkdяn яvvяl Ptolemeyиn nяzяrиyyяsи hakиm иdи. Bu nяzя -rиyyяyя gюrя, Yer kцrяsи kaиnatыn ortasыnda sabиt vя hяrяkяtsиzdurur, dиgяr sяma cиsmlяrи иsя onun яtrafыnda fыrlanыr.Abbasиlяrиn dюvrцndя Ptolemeyиn bu nяzяrиyyяsи yu -nan dиlиndяn яrяb dиlиnя tяrcцmя edиlmиш яsяrlяr va sи tяsиlяmцsяlman dцnyasыna keчmиш, Иslam alяmиndя bюyцk nцfuzqazanmыш, sonralar иsя Sиcиlya vя Яndяlиs vasиtяsиlя Av -ropaya keчяrяk orada da uzun mцddяt юz tяsиrиnи gюstяrmишdиr.XVЫ яsrя qяdяr Arиstotel vя Ptolemeyиn fиkиrlяrи Иs -lam dцnyasыnda “elmи bиr gюrцш” olaraq qяbul edиlmиш, mц -sяlman alиmlяrи sosиal tяzyиqиn tяsиrиnя mяruz qalaraq“Quran” ayяlяrиnи bu gюrцшя uyьun olaraq tяfsиr etmишlяr kи,bunun da яn mяшhur nцmayяndяsи bюyцk mцfяssиr Fяx -rяddиn Razиdиr. Bununla yanaшы, tяxmиnяn hяmиn dюvrdяИmam Qяzalи “Ayыn tutulmasыnыn sяbяbи Yerиn Ayla Gцnяшarasыna gиrmяsиdиr” (Tяhafцtцl-fяlasиfя, s. 80) demяklя, dolayыyolla olsa da, Yer kцrяsиnиn hяrяkяt etmяsи fиkrиnи sюy lя mиш -dиr. “Quran” ayяlяrиnиn bugцnkц anlayышla tяfsиr edиlmяsииsя Kopernиk sиstemиnиn elmи bиr nяzяrиyyя olaraq Иslamalяmиndя qяbul edиlmяsиndяn sonra baшlanmышdыr.Allah-tяala Nяml surяsиnиn 88-cи ayяsиndя buyurur:“Sяn daьlarы gюrцr, onlarы hяrяkяtsиz vя sabиt sanыrsan, halbukиonlar buludlarыn keчdиyи kиmи keчиb gedяrlяr”.Bяzи mцfяssиrlяr bu ayяnиn Yer kцrяsиnиn fыrlanmasыnaишarя etdиyи fиkrиnи sюylяmишlяr.“Quranи-Kяrиmdя” Gцnяш, Ay vя Yerиn hяrяkяt etmя sи -nя Yasиn surяsиnиn 38-40-cы ayяlяrиndя dя ишarя olunmuшdur:“Gцnяш dя (qцdrяt яlamяtlяrиmиzdяn bиrи kиmи) юzццчцn mцяyyяn olunmuш yerdя seyr edиr. Bu, yenиlmяz qцd -rяt sahиbи olan, (hяr шeyи) bиlяn Allahыn tяqdиrиdиr (яzяlи hюkmцdцr)(38). “Bиz ay цчцn dя mяnzиllяr mцяyyяn etdиk. Nя -hayяt o (hяmиn mяnzиllяrи baшa vurduqdan sonra) dюnцbxurma aьacыnыn quruyub яyиlmиш kюhnя budaьы kиmи (hиlalшяklиndя) olar” (39). “Nя Gцnяш aya чatar (yetишяr), nя dяgecя gцndцzц юtя bиlяr. (Gцnяш, ay vя ulduzlarыn) hяr bиrи(юzцnя mяxsus) bиr gюydя (юz hяdяqяsиndя, юz daиrяsиndя)цzяr” (40).Ayяlяr Gцnяшиn mцяyyяn bиr zamana qяdяr mцяyyяnbиr yerdя (orbиtdя) hяrяkяt etdиyиnи mцasиr elmя mцvafиqolaraq bяyan edиr. Hazыrda, mяlum olduьu kиmи, Gцnяш pzsиstemи иlя bиrlиkdя sanиyяdя 19 km-lиk bиr sцrяtlя trayektorиyaetmяkdяdиr. Bundan яlavя, Yasиn surяsиnиn 40-cыayяsиndя “Onlarыn hяr bиrи bиr fяlяkdя (bиr gюydя, mцяyyяnbиr orbиtdя) цzяr” demяklя, Allah-tяala Gцnяш, Ay vя Yerиnhamыsыnыn юzцnяmяxsus trayektorиyasыnda olduьunubиldиrиr. Yenя orada “Gecя dя gцndцzц юtцb keчя bиlmяz”,- demяklя, Allah-tяala Yerиn dя hяrяkяt etdиyиnи bиldиrиr. Mц -asиr tяfsиr alиmlяrиndяn Mяraьи (XЫX яsrиn sonu-XX яsrиnortalarы) bu ayяlяrdя Gцnяш, Yer vя Ayыn hяrяkяtlяrиnи qeydetdиkdяn sonra belя deyиr: “Gцnяшиn иkи cцr hяrяkяtи vardыr.Bиrи odur kи, Gцnяш юz mehvяrи (oxu) яtrafыnda hяr 26 gцn -dя bиr dolanыr. Иkиncиsи иsя odur kи, Gцnяш юz sиstemи иlя(ulduzlar, sяyyarяlяr vя onlarыn peyklяrи иlя bиrlиkdя) sa -nиyяdя tяqrиbяn иkи mиl sцrяtlя qalaktиkanыn, yяnи ulduzlartoplusunun mяrkяzи яtrafыnda hяrяkяt edиr, fыrlanыr. Vя buGцnяш ulduzlar topluluьunu яmяlя gяtиrяn mиlyardlarlaulduzlardan, sadяcя, bиrиdиr”.Bяzи “Quran” dцшmяnlяrи belя hesab edиrlяr kи, dahи bиrиnsan olan Hяzrяtи Mяhяmmяd (s.я.s.) bu fиkиrlяrи mиladdanюncя VЫ яsrdя yaшamыш Pиfaqordan яxz etmишdиr. Lakиn gюr -kяmlи fransыz alиmи Morиs Bucal onlara belя cavab vermиш -dиr: “Belя bиr fяrzиyyя иrяlи sцrцlяrkяn o dahи fиlosoflarыn fяlsяfиmцhakиmяyя иstиnad edяn dцшцncяlяrиnиn dиgяr yюnlя -rи, onlarыn яsяrlяrиndя mцшahиdя olunan bюyцk xяtalar unu -dulur. Unutmaq olmaz kи, pиfaqorчular Gцnяшиn fяzada sa -bиt olduьu fиkrиnи mцdafия edяrяk, Gцnяши alяmиn (kaиnatыn)mяrkяzи hesab etmиш vя kaиnatыn ancaq Gцnяш яtrafыndafыr landыьыnы, dюvr etdиyиnи tяsяvvцr etmишlяr”.Gюrцndцyц kиmи, bяшяrи dцшцncя mяhsulu olan buяsяrlяrdяkи bu cцr xяtalarы bиz heч zaman unutmamalыyыq.Hяmиn яsяrlяrи “Quran”dan ayыran yeganя nюqtя dя onlarыnbu xцsusиyyяtlяrиdиr.Belяlиklя “Quran”da elmlя baьlы, kaиnat, sяma cиsmlяrииlя яlaqяdar чoxlu fиkиrlяr mюvcuddur. Vя onlarыn heч bиrиmц asиr elmи bиlиklяrlя zиddиyyяt tяшkиl etmиr. Bunun юzц “Qu -ran”ыn Allah kяlamы olduьunu, bяшяr dцшцncяsиnиn mяhsuluolmadыьыnы bиr daha tяsdиq edиr.www.uluturk.infoТЦРК EЛИ / MART-2010, No:619