12.07.2015 Views

BAШ REDAKTORDAN - turan-sam

BAШ REDAKTORDAN - turan-sam

BAШ REDAKTORDAN - turan-sam

SHOW MORE
SHOW LESS

Create successful ePaper yourself

Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.

1905-1906-cы иllяrTиflиs qыrьыnlarы haqqыnda mяnbяTaleh CяfяrovАзярбайъан Дювлят Педагожи Университетинин мцяллимиXЫX яsrиn sonu - XX яsrиn яvvяllяrиndя yaшayыb-yaratmышAzяrbaycanыn gюrkяmlи яdиbи Юmяr Faиq Nemanzadяhяmиn dюvr Qafqazыn vя o cцmlяdяn, Osmanlы иmperиyasыnыnиctиmaи-sиyasи hяyatыnda baш vermиш bиr sыra mцhцm ha -dиsяlяrи qяlяmя aldыьы “Qafqazdan Иstanbula xatиrяlяr” adlыяsяrиndя яtraflы шяkиldя tяsvиr etmишdиr. Mцяllиf иlk dяfя ola -raq яsяrdя 1905-1907-cы иllяr Tиflиsdя baш vermиш ermя nиmцsяlman (Azяrbaycan Tцrklяrи nяzяrdя tutular-T.C) qar -шыdurmasыnыn baш vermя sяbяblяrиnи vя gedишatыnы tяfяrrцatыиlя ишыqlandыrmaьa cяhd gюstяrmишdиr. Mяhz bu baxыmdanяsяr bяhs olunan hadиsяlяrиn genиш шяkиldя tяhlиlи, tяblиьиvя юyrяnиlmяsи baxыmыndan olduqca dяyяrlи mяnbя hesabolunmaqdadыr.Mцяllиf яsяrdя XX яsrиn яvvяllяrиndя Cяnubи QafqazdaЧar Rusиyasыnыn bиrbaшa dяstяyи иlя hяyata keчиrиlяn etnиktяmиzlяmя sиyasяtиnиn baш vermя sяbяblяrиnи, hяmчиnиn ha -dиsяlяrиn xronиkasыnы ardыcыllыqla vermяyя чalышmышdыr. Яsяr -dя baш verяn hadиsяlяr XЫX яsrиn sonu-XX яsrиn яvvяllяrиndяCяnubи Qafqazыn mяdяnи mяrkяzи sayыlan Tиflиs шяhяrиndяcяrяyan etmишdиr. Иlk юncя mцяllиf яsяrиn gиrиш hиssяsиn -dя bяhs olunan dюvrdя Tиflиs шяhяrиnиn иctиmaи-sиyasи hяyatыndabaш vermиш bиr sыra mцhцm hadиsяlяrи tяhlиl edяrяkyazыr: “Яsrиn яvvяllяrиndя Gцrcцstanыn mяrkяzи Tиflиs шяhяrиnиardы-arasы kяsиlmяyяn mиtиnqlяr bцrцmцшdц. Mиtиnqlяrиnkeчиrиlmяsиndя sadя xalq kцtlяlяrиnиn яsas иstяyи Gцrcцs -tanda yaшayan etnиk azlыqlarыn dиnc yanaшы yaшama hц qu -qunun bиr qrup hюkumяt mяmurlarы tяrяfиndяn kobud шяkиldяpozulduьunu чar hюkumяtиnиn dиqqяtиnя чatdыrmaq иdи”.Mцяllиfиn Tиflиsdя yaшayan etnиk azlыqlarыn dиnc yanaшы ya -шam tяrzиnиn hюkm sцrdцyцnц vя ara-sыra “anlaшыlmaz” hallarыnчar hюkumяtи tяrяfиndяn bиlяrяkdяn qыzышdыrыldыьыnы dю -nя-dюnя vurьulamasы bиzlяrя яsas verиr kи, mяlumatlara bиrmяnalышяkиldя deyиl, яslиndя bиr qяdяr ehtиyatlы vя tяnqиdиmюvqedяn yanaшaq. Чцnkи, mцяllиf baш verяn hadиsя lяrиnbцtцn gцnahlarыnы чar hюkumяtиnиn цzяrиnя atmaqla яslиndяTиflиs шяhяrиndя etnиk azlыqlar arasыnda baш vermяkdя olanbu kиmи qarшыdurmalarыn arxasыnda nяlяrиn vя kиmlяrиn gиz -lяdиldиyиnиn цzяrиndяn sцkutla keчиr. Bиr qяdяr dя tяhlиlя yolversяk gюrяrиk kи, яslиndя яsrиn яvvяllяrиndя baш verяn ha -dиsяlяrиn kюkцndя dиnи bиrlиkdяn mиllи bиrlиyя чaьыrыш шцarlarыdayanыrdы. Bu sahяdя maarиfчиlяrиn rolunu xцsusиlя qeydetmяk lazыmdыr. Яhalиnи mиllи bиrlиyя sяslяyяn bu qцvvяlяrdяrk edиrdиlяr kи, yaxыn gяlяcяkdя чar Rusи ya sыnыn mцstяmlяkячиlиkbuxovlarыndan qurtulmaьыn yega nя yolu xalqыnmиllи bиrlиyиndяdиr. Mяhz bu yolla gedиldиyи halda azadlыьa,hцrrиyyяtя naиl olmaq olardы. Bunu чar чи nov nиk lяrи чox gю -zяl bиldиklяrиndяn vя xalqыn mиllи bиrlиyиnи mяhv etmяk цчцnxalqlarы bиr-bиrиnя qarшы qoymaqla bu planlarыn qarшыsыndanxяtt чяkmиш olurdular. Mяsяlяyя dиgяr tяrяfdяn yanaшdыqdaburada ermяnи ekstremиstlяrиnиn azяrbaycanlыlara qarшы planlышяkиldя aparыlan tяxrиbatчы sиyasяtlяrиnиn шahиdи oluruq. Buишdя Gцrcцstandakы ermяnи dиaspora sы nыn antи-tцrk fяalиy yя -tиnи xцsusиlя qeyd etmяk lazыmdыr. Чox tяs sцflяr olsun kи, daи -ma Tцrklцyя, Tцrk mиllяtиnя qarшы nиf rяt hиsslяrиnи gиzlяtmя -yяn, terrorun, etnиk-mиllи tяmиzlяmя sи ya sяtиnиn яsas hя rя -kяtverиcи qцvvяsиnя чevrиlmиш ermяnи dиasporunun apar dыьыbu mяnfur, чиrkиn sиyasяt tarиxчиlяrиn dиq qяtиndяn yayыnmыш,demяk olar kи, bu mяsяlя tяfяrrцatы иlя юyrяnиlmяmишdиr. Mяhzbu baxыmdan Ю. F. Nemanza dя nиn bu яsяrи bяhs etdиyиmиzmяsяlяlяrиn bu vя ya dиgяr шяkиldя tяdqиqи vя юyrяnиlmяsиbaxыmыndan olduqca dяyяrlиdиr.XX яsrиn яvvяllяrиndя vцsяt alan Azяrbaycan Tцrk lя -rиnиn mиllи oyanыш hяrяkatыnda яsas иdeya mцяllиflяrиndяn ol -maqla mиllяtиn gюrяn gюzцnцn, dцшцnяn beynиnиn yad цn -sцrlяrиn zяhяrlяnmиш fиkиrlяrи иlя doldurulmasыndan ehtиyatlanaraqbu иstиqamяtdя yorulmadan fяalиyyяt gюstяrяn, xal -qы uчuruma sarы aparanlara qarшы nиfrяt hиssи иlя alышыb-ya -nan Ю. F. Nemanzadя 1906-cы иldя yazmыш olduьu mя qalя -lяlяrиnиn bиrиndя bu olaylar zamanы aldadыldыьыnы tяssцff hиs -sи иlя etиraf edяrяk yazыrdы: “Yadыmыza belя gяtиrmяzdиk kи,ermяnиlяr чox-чox яvvяl hazыrladыqlarы hяdsиz-hesabsыzbom balarыn hamыsыnы bиzиm baшыmыzda partladacaqmыш... Busюylяdиyиmиz sяbяbиlя cцmlяmиz ermяnиlяrlя yenя qяdиmsa yaq цzrя sцlhanя rяftar edиb rahat vя arxayыn olmaьы vяdvя bяyan edиrdиk vя bu sцrяtlя mиllяtиmиzиn gюzцnц baь la -yыb uчuruma sarы hazыrlayыrdыq. Иndи lazыmdыr kи, bunlardanиbrяt alыb gяlяcяkdя aldanmamaьa чalышaq”. Sюzsцz buradaяlavя шяrhя, elяcя dя иzahata ehtиyac yoxdur. Tarиxиnиbrяt dяrslяrиndяn vaxtыnda bяhrяlяnmяmяyиmиz, hяr xыrdamяsяlяyя belя barmaqarasы baxmaьыmыz bиzlяrи bu cцrwww.uluturk.infoТЦРК EЛИ / MART-2010, No:641

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!