12.07.2015 Views

BAШ REDAKTORDAN - turan-sam

BAШ REDAKTORDAN - turan-sam

BAШ REDAKTORDAN - turan-sam

SHOW MORE
SHOW LESS

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.

sayыlan Azяrbaycan Respublиkasы vяtяndaшlarыnыn mяcmu -sunu tяшkиl edиr. Eynи mцddяanы Konstиtusиyanыn 52-cи mad -dяsи dя tяsdиq edиr: Azяrbaycan dюvlяtиnя mяnsub olan,onunla sиyasи vя hцquqи baьlыlыьы, habelя qarшыlыqlы hц quqvя vяzиfяlяrи olan шяxs Azяrbaycan Respublиkasыnыn vяtяndaшыdыr.Azяrbaycan Respublиkasыnыn яrazиsиndя vя yaAzяrbaycan Respublиkasыnыn vяtяndaшlarыndan doьulmuшшяxs Azяrbaycan Respublиkasыnыn vяtяndaшыdыr.Konstиtusиyanыn mюvqeyи aydыndыr. “Azяrbaycan xalqы”etnиk deyиl, mиllи mяfhumdur. Mиllяt mяfhumu burada mяhzmиllи mяnsubиyyяtи, daha dяqиq desяk kи, dюvlяt mяnsubиyyяtиnииfadя edиr. Konstиtusиyanыn beшиncи maddяsи dя ey -nи xarakterlиdиr: Azяrbaycan xalqы vahиddиr vя Azяrbaycanxalqыnыn vahиdlиyи Azяrbaycan dюvlяtиnиn tяmяlиnи tяшkиl edиr.Azяrbaycan Respublиkasы bцtцn Azяrbaycan Res pub lиkasыvяtяndaшlarыnыn цmumи vя bюlцnmяz vяtяnиdиr.Fиkrиmиzcя, Konstиtusиyada иlk baxышda sadяcя иfadяkиmи gюrцnяn amma яslиndя bиr sыra problemlяrи hяll edяbиlяcяk nяtиcя xarakterlи mцddяanы bиrbaшa шяkиldя tяsbиtetmяyи unudub: иrqиndяn, mиllиyyяtиndяn, dиnиndяn, dиlиn dяn,vя s. dиgяr amиllяrdяn asыlы olmayaraq Azяrbaycan Res pub -lиkasыnыn vяtяndaшы olan hяr bиr kяs azяrbaycanlы dыr. Yяnи,иstяr Tцrkц olsun, иstяr lяzgиsи, иstяr mцsяlmanы olsun иstяrxrиstиanы, иstяr talыш dиlиndя danышsыn иstяr avar dиlиndя яgяr buшяxs Azяrbaycan Respublиkasыnыn vяtяndaшыdыrsa o, azяrbaycanlыdыr.Bu mцddяa Azяrbaycan dюvlяtиnиn tяmяl daш -larыndan bиrи kиmи чыxыш etmяlиdиr. Xarиcdя keчиrиlяn beynяlxalqyarышlarda чыxыш edяrяkяn, bиzиm hamыmыz azяrbaycanlыadы altыnda tяmsиl olunuruq.Lakиn, tяяssцf kи, rяsmи tяrиfиn mцяyyяn edиlmяmяsи nя -tиcяsиndя чox vaxt юlkяnиn яsas яhalиsиnи tяшkиl edяn, yяnиTцrk mяnшяlи Azяrbaycan vяtяndaшlarы bu adla чaьыrыlыr,dиgяrlяrиnя mцnasиbяtdя иsя konkret etnиk qrupun adы ишlяdиlиr.Hesab edиrиk kи, Azяrbaycan xalqыnыn vahиdlиyи mцddяasыbaxыmыndan bu yolverиlmяzdиr.Яslиndя bu amиlиn юzц dя elя adы чяkиlmяsя dя Tцrk -чцlцyцn tяzahцrцdцr. Dюvlяtиn яsas яhalиsи Tцrk mяnшяlиAzяrbaycan vяtяndaшlarыdыr. Dюvlяt dиlи bu яsas etnиk qru -pun dиlиdиr. Sadяcя bu яhalи Tцrk deyиl azяrbaycanlы ad -landыrыlыr. Dюvlяt dиlи kиmи tяsbиt edиlяn “Azяrbaycan dиlи” dяmяhz bu aparыcы qrupun dиlиdиr. Etnиk mяnsubиyyяt baxы -mыndan bu qrup 250 mиlyonluq vahиd Tцrk etnosunun bиrqoludur. Sadяcя bu qrupun юz vяtяnи (Azяrbaycan) vя buvяtяnиn hцdudlarыnda formalaшmыш dюvlяtи (AzяrbaycanRespublиkasы) var.Belяlиklя, “azяrbaycanчыlыьыn” яslиndя genezиs baxы -mыn dan иlkиn olan etnиk aspektи dя mюvcuddur: Azяr bay -canчыlыq Tцrkчцlцyцn Azяrbaycan Respublиkasыnыn hцqudlarыnasalыnmasыdыr.Azяrbaycanчыlыьыn hяr иkи aspektиnи nяzяrя alaraq aшa -ьыdakы яqlи nяtиcяyя gяlя bиlяrиk:1. Azяrbaycan Respublиkasы иlk nюvbяdя aparыcы etnиkqrup olan Azяrbaycan Tцrklяrиnиn dюvlяtиdиr (azяrbaycan -чыlыq-Tцrkчцlцk).2. Azяrbaycan hяm Azяrbaycan Tцrklяrиnиn, hяm dяdиgяr azяrbaycanlыlarыn цmumи bюlцnmяz vяtяnиdиr.3. Azяrbaycan Respublиkasы иrqиndяn, dиlиndяn, dиnиn -dяn, mиllиyyяtиndяn vя dиgяr amиllяrdяn asыlы olmayaraq bц -tцn azяrbaycanlыlarыn dюvlяtиdиr (azяrbaycanчыlыq-azяrbaycanlыlыq).Tяяssцf kи, Konstиtusиyamыzda vahиd «azяrbaycanlы»mяfhumunun tяsbиt edиlmяmяsи bu aspektdяn vahиd azяrbaycanчыlыqшцurunun bяrqяrar olmasыna mane olur. Nяqяdяr paradoksal gюrцnsя dя bu иstиqamяtdя elя dюvlяtdиlиnиn «azяrbaycan dиlи» шяklиndя tяsbиt edиlmяsи dя an -laшыlmazlыq yaradыr.4. Azяrbaycan dиlи yoxsa, Tцrk dиlи?Belя kи, Azяrbaycan Respublиkasыnыn dюvlяt dиlиnиnAzяrbaycan dиlи olmasы Konstиtusиyanыn dяyишdиrиlmяsи yol -verиlmяz kиmи tяsbиt etdиyи mцddяalardan bиrиdиr. Maraqlыdыrkи, mцasиr яdяbи dиldя dиl adlarы kичиk adla yazыldыьы haldaKonstиtusиyada bu bюyцk hяrflя edиlmишdиr. Sankи Kons -tиtusиya юzц dя burada hazыrda dцnyada mюvcud olan hяrhansы bиr dиldяn deyиl, mяhz «Azяrbaycan» adlanan coьrafиmяkanda genиш иstиfadя edиlяn dиldяn sюhbяt getdиyиnиbяyan edиr.Hяmиn maddяnиn иkиncи hиssяsиndя иsя AzяrbaycanRespublиkasы яhalиnиn danышdыьы baшqa dиllяrиn sяrbяst ишlяdиlmяsиnиvя иnkишafыnы tяmиn etmяsи gюstяrиlиr. Bundan baш -qa Konstиtusиyanыn 44-cц maddяsи mиllи mяnsubиyyяt hц -ququnu tяsbиt edиr vя hяr kяsиn mиllи mяnsubиyyяtиnи qo -ruyub saxlamaq hцququnu, mиllи mяnsubиyyяtиnи dяyишdиrmяyяmяcbur etmяnиn yolverиlmяzlиyиnи bяyan edиr. Buradaиstиfadя edиlяn «mиllи» termиnи o qяdяr dя uьurlu hesabedиlя bиlmяz. Чцnkи bu ad altыnda mцasиr beynяlxalq hц -quqda dюvlяt mяnsubиyyяtи baшa dцшцlцr. Yяnи mцasиrbeynяlxalq hцquq bиr mиllяt bиr dюvlяt яlaqяsиnи tanыyыr. Ay -dыn mяsяlяdиr kи, mиllи mяnsubиyyяt иfadяsи Azяrbaycan vя -tяndaшlыьыnы иfadя edя bиlmяz, чцnkи bu dюvlяtчиlиyиn tяmяlprиnsиplяrиnя zиdd olardы. Burada sюhbяt hяr kяsиn etnиkmяnsubиyyяtиndяn gedиr. Konstиtusиyanыn daha sonrakы 45-cи maddяsи ana dиlиndяn иstиfadя hцququnu, o cцmlяdяnhяr kяsиn иstяdиyи dиldя tяrbиyя vя tяhsиl almaq, ya ra dы cы -lыqla mяшьul olmaq hцququnu tяsbиt edиr, ana dи lиndяn иstиfadяhцququndan mяhrum edиlя bиlmяzlиyиnи qeyd edиr. Bц -tцn bu mцddяalar иsя mяhz etnиk azlыqlarыn hц quq larыnы иfa -dя edиr. Yяnи Konstиtusиon sяvиyyяdя юlkяdя bиr apa rыcы et -nиk qrupdan baшqa dиgяr qruplarы etnиk azlыqlar kиmи ta nыyыr.Bяs elя иsя bu aparыcы etnиk qrup kиmdиr? Яgяr dиl Azяr -baycan dиlиdиrsя sadя mяntиqlя belя чыxыr kи, юlkяnиn яhalиsиnиnяksяrиyyяtиnи tяшkиl edяn яsas etnиk qrup da elя«azяr baycanlы» adlanmalыdыr. Bяs dиgяr etnиk azlыqlar azяr-22 ТЦРК EЛИ / MART-2010, No:6 www.uluturk.info

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!