12.07.2015 Views

BAШ REDAKTORDAN - turan-sam

BAШ REDAKTORDAN - turan-sam

BAШ REDAKTORDAN - turan-sam

SHOW MORE
SHOW LESS

Create successful ePaper yourself

Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.

мыза чыхыр. М. Каланкайтуклу Бабяки «гулдур Бабан» адландырыр.Ейни щалла йяни Бабякин «Бабан» кими адландырылмасыиля ермяни (щай) йазары Йеэишенин ясяриндя дя цзляширик.«Бабан» адвариантындакы -ан шякилчисиня эялинъя, бу шякилчининъям категорийасына аид олдуьуну Алпан, Ав ша ран,Хязяран вя с. кими етнотопонимлярдян билирик.Ермяни (щай) мянбялярини бц йердя щеч дя тясадцфи оларагйада салмадыг. Щяр шейдян яввял ермяни (щай) мян -бялярини бу йердя она эюря хатырлатмаг эярякдир ки, щяминмянбяляр няйи дя йалан йазса, юзцня дцшмян вя йа йадщесаб етдийи халгларын шяхсиййятляринин адларыны олдуьу кимигейд етмяйя мейлли олмушдур. Щятта бир чох яряб мянбяляриндяадлары тящриф олунмуш шяхсиййятлярин дягиг ад ва -риантларына мящз ермяни (щай) мянбяляриндя раст эялмяколур. Сяид Няфиси йазыр ки, ермяни мянбяляри «Бабякин адыныбязян Баб йа Бабан, бязян дя Бабяк шяклиндя йазмышлар».Демяли, бу инсанын адындакы ясас дяйишмяз цнсцр (сюзкюкц) мящз «БАБ» щиссяъийи щесаб олуна биляр.Ерамызын 1270-ъи илиндя юлмцш ермяни тарихчиси, кешишВардапет Варданын йазмыш олдуьу «Цмуми тарих» адлы ки таб -да 826-ъы ил щадисяляриня даир беля бир фикир вардыр: «Бу эцнлярдяБаьтатдан (Баьдаддан – Ъ.Б.) чыхмыш Баб адлы бир няфяриранлы исмаил иргиня (яряб мяншялиляр нязярдя тутулур – Ъ.Б.)мянсуб оланларын бир чохуну гылынъдан кечириб бир парасыны даясир тутуб апарды. О, юзцнц Ъавидан йяни юлмяз щесаб едирди».Зяннимизъя, еля тякъя бу ситатлар вя фикирляр «Бабяк» ис -минин «баб» сюзц иля баьлы олмасы версийасынын щеч дя эюй -дяндцшмя олмадыьыны ортайа гоймаьа кифайят едир. Яла вяолараг ону билдиряк ки, щятта ХЫХ ясрин 40-ъы илляриндя Ирандабаш галдырмыш Бабиляр цсйаны вя Бабилик тяригяти дя шияликдян(оху: Ящли-Бейт севэисиндян) доьмушдур. Енсик лопедикмялуматлара ясасян ону да хатырлада билярик ки, Бабиляр цсйанынынрящбяри Сейид Яли Мящяммяд адлы бир шяхс олмушдур.Онун апардыьы мцбаризянин мащиййяти иля баьлы ашаьыдаэятирдийимиз ситатын да, зяннимизъя, Бабяк щярякаты иля баьлысющбятимизля сых ялагяси вардыр. АСЕ-дя охуйуруг: «СейидКазым юляндян сонра (1843) Баб (Сейид Яли Мящяммяд –Ъ.Б.) тяригятя рящбярлик етмиш вя 1844-ъц илдя юзцнц «Баб»(яр. «гапы») адландырараг диндарлар тяряфиндян зцщуру эюзлянилянМещдинин фикир вя диляклярини халга чатдыраъаг васитячиелан етмишдир».Ы йазыда биз Бабяк дюврцнц йазыйа кючцрмяйя ъящд елямишяряб тарихчиляринин демяк олар ки, щамысынын Бабяки «зындыг»кими тясвир етдиклярини хатырлатдыг. Совет тарихшцнаслыьы бусюзцн мащиййятиня вармадан Бабяки вя онун башчылыг етдийихцррямиляри фактики олараг «кафир» йяни Ислам дининя гаршычыханлар вя Улу Танрыны гябул етмяйянляр кими тягдим етмяйячалышмышдыр. Кичик бир яйани мисал: «Азяр бай ъанда атеистфикрин тарихи гядимдир. Хцррямилик Ислам ди нинин ещкамларынагаршы чыхараг бярабярлик идейаларыны иряли сцрмцшдцр». Вя йабашга бир ситат: «Хцррямиляр Исламы рядд едир, кяндлиляри феодалясарятиндян гуртармаг, «цмуми бя рабярлик» йаратмагбарядя фикирляр иряли сцрцрдцляр».Беляликля, цмумян тарихчилярин Бабяки щям «зындыг»,щям дя «кафир» щесаб етмяляри юз-юзлцйцндя бир проблемйаратмышдыр, чцнки «зындыг» вя «кафир» сюзляринин лексик мя -налары тамамиля фярглидир, буну щятта яряб дилинин лцьят тяркибиндяназ-чох хябяри олан, Гураны диггятля охумуш бир чохинсан тясдигляйя биляр. Йяни кафир – цмумиййятля Танрынын(Аллащын) варлыьыны, Исламын тянтянясини бирмяналы шякилдя ин -кар едянляря дейилдийи щалда, зындыг – яввялъя Ислам дининямянсуб олмуш вя сонрадан юз дининдя (бялкя мязщябиндя,тяригятиндя?) дяйишиклик етмишляря дейилир. Бабякя яряб мянбяляриндя«кафир» йох, даща чох мящз «зындыг» дейилмясийалныз ондан иряли эяля билярди ки, о щягигятян дя мц сялманолуб, садяъя Аббаси сарайынын Ислам дини ады алтындайцрцтдцйц сийасяти вя идеоложи хятти гябул етмяйяряк мц -сялманлыьын башга бир голуну (мязщябини, тяригятини) Танрыщягигятляриня даща уйьун щесаб едиб. Бабякин юз дининидяйишдирмямяси вя садяъя Аббасиляр сцлалясиндян фярглимязщябя, тяригятя хидмят етмяси фактынын щягигятяуйьунлуьунабир сыра амилляр щагг газандырыр, лакин бу амиллярин арасындаИсламын илк дюврляриндя мцхтялиф Ислам мязщябляриня вятяригятляриня мянсуб инсанларын бир чох щалларда гаршы тяряфтямсилчилярини «диндян чыхмыш», «йолуну азмыш» (оху: рафизи)кими гялямя вермяляри факты даща чох аьлабатан эю рцнцр. Бирмязщябя гуллуг едян мцсялман заман-заман ондан фярглидиэяр Ислами мязщябя гуллуг едяни эюздян сал маг цчцнону «щагг йолундан сапмыш», «зындыг» адлан дырмышдыр.Диэяр тяряфдян, йухарыда эятирдийимиз бир ситатдан эю -рцндцйц кими, хцррямиляря «рафизи» дя дейилмишдир. Тяхми нян«йолундан сапмыш» мянасыны верян «рафизи» сюзц ясасянорта ясрлярдя шия-мязщяб мцсялманлара, хцсусян дя онларыннисбятян радикал тямайцллц голларына онларын фикирлярини йахынабурахмайанлар тяряфиндян верилмиш бир ад кими таныныр. Щяттасуфиляря вя щцруфиляря беля заман-заман «ра физи» дейилмясищаллары олмушдур. Дин цзря мцстягил мцтяхяссисляримизинфикринъя, «зындыг» вя «рафизи» нисбятян бир-бириндян фярглимяналарда ишлянмишдир, лакин бу сюзлярин ъям щалы олан«зянадигя» вя «рявафиз» сюзляри ярябъядя ейни мянаныверир. Бунунла беля, шярг тарихинин еля дюврляри олмушдур ки,щямин дюврлярдя «зындыг» вя «рафизи» сюзляри арасында елябюйцк бир фярг эюрцлмямишдир, щятта мцяййян дюврлярдя«рафизи» ады верилянляри мцнафиглярля ейниляшдирмяйя дя ъящдедилмишдир. Бабяк вя онун юз ятрафына ъям етдийи щцррямиляряися мянбялярдя ня «кафир», ня «мцнафиг» дейилмямишдир,онлары хилафят сарайынын сифариши цзря ясасян «зындыг» вя бязищалларда «рафизи» адлары иля дамьаламаьа ъящд эюстярмишляр.Вя еля бу нюгтейи-нязярдян дя Имам Ябцлщясян Яшярининюз китабында хцррямиляри рафизилярля ейниляшдирмяси дя тясадцфвя йа субйектив фикир щесаб олуна билмяз.www.uluturk.infoТЦРК EЛИ / MART-2010, No:629

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!