Pobierz cały numer w wersji PDF. - Przegląd Zachodniopomorski

Recenzje ∗ Omówienia ∗ Polemiki183dotąd znane kulisy współpracy rosyjsko--pruskiej w zwalczaniu powstania, a takżeujawniają antypolskie nastroje panującew wojskowych i urzędniczych kręgach Petersburga,które parły do zdecydowanegorozprawienia się z powstaniem i przeprowadzeniatrzeciego rozbioru Rzeczypospolitej,a nawet do doszczętnego zburzeniaWarszawy. Dzięki tym relacjom możemyprześledzić zabiegi dyplomacji pruskiejw Petersburgu, zmierzające do nakłonieniaKatarzyny II do nowego rozbioru Polski.Jednocześnie prezentowali Prusy jako najbardziejoddanego i wiernego sprzymierzeńcacarycy w jej walce z powstańcami.W depeszy z 11 lipca 1794 r. donosiłGoltz z wielką radością, że cała Rosjadomaga się rozbioru Polski i wymazaniaimienia polskiego. Wydawca trafnie podkreślafiasko złudnych nadziei i oczekiwańPolaków na poróżnienie polityczne Berlinaz Petersburgiem. Wiadomo, że właśniewtedy, wbrew założeniom strony polskiej,umacniała się przyjaźń i pełne współdziałaniePrus, Rosji i Austrii. Potęgowały sięsilnie naciski Rosji i Prus na to, by Austriaprzerwała wszelkie kontakty powstańcówz mieszkańcami Galicji i rewolucjonistamifrancuskimi. Posłowie pruscy zgodnieuważali – a najbardziej cynicznie poglądten wyraził poseł pruski w Wiedniu, GirolamoLucchesini – że powstanie polskiemusi być zgniecione przy użyciu sił zewnętrznych,aby „zaraza jakobińska” nieobjęła tej części Europy.Jest faktem bezspornym, że posłowiepruscy reprezentowali pruski punkt widzeniai mocarstwowe dążenia tego państwa.Prawie nigdy nie zdobyli się nawet naniewielki obiektywizm wobec polskiegopowstania – jakkolwiek Buchholtz wskazywałna poparcie udzielane przez naródTadeuszowi Kościuszce, którego porównałdo Jerzego Waszyngtona.Należy stwierdzić, że mimo niewątpliwychzalet recenzowana praca nie jestpozbawiona drobnych usterek i pewnychniedociągnięć. Dlaczego na przykład wydawcatych cennych źródeł, który omawiawe wstępie korespondencję Buchholtzaz Warszawy, Goltza z Petersburga i Lucchesiniegoz Wiednia, zupełnie pominąłi nie zwrócił uwagi na ocenę relacji FryderykaKnobelsdorfa z Konstantynopola?Relacje te są bardzo istotne, bo wskazująna olbrzymi nacisk dyplomatów pruskichw stolicy Turcji, by nie doszło do wybuchuwojny rosyjsko-tureckiej.Istotnym niedopatrzeniem w recenzowanymwyborze źródeł jest zbyt wybiórczepotraktowanie relacji posła pruskiegow Londynie, Jacobiego-Kloesta. Powstajebowiem pytanie, dlaczego wydawca niezamieścił jego depesz z pierwszej połowy1794 r., a opublikował tylko niektórez drugiej połowy tego roku.Moim zdaniem autor powinien byłwykorzystać we wstępie wydaną ostatniopracę pod redakcją Bogdana Wachowiaka,Prusy w okresie monarchii absolutnej1701–1806 (Poznań 2010), zwłaszczazaś powinien był uwzględnić rozdziałpt. Udział Prus w walce z powstaniemkościuszkowskim. Trzeci rozbiór Polski(s. 656–665). Źle się też stało, że autor pominąłwe wstępie przestarzałą, ale bardzowartościową pracę Leona Wegnera Sejmgrodzieński ostatni. Ustęp od 23 sierpniado 23 września 1793 („Roczniki TowarzystwaPrzyjaciół Nauk Poznańskiego” 4[1866], s. 169–434). W pracy tej znajdujesię interesujący III rozdział pt. Zarys ro-