Publikacja w wersji do pobrania (pdf) - Czerwiec '56 - Instytut ...

JÁNOS TISCHLERREWOLUCJA WÊGIERSKA 1956 ROKUORAZ JEJ ODG£OSY W POLSCEPo XX ZjeŸdzie Komunistycznej Partii Zwi¹zku Radzieckiego w lutym1956 r. oraz po ujawnieniu tajnego referatu Nikity Chruszczowa, w którejpodda³ on ostrej krytyce system stalinowski, w dwóch krajach obozu komunistycznego,w Polsce i na Wêgrzech, proces stopniowej, pokojowej przemianydyktatury typu stalinowskiego, wprowadzonej w latach 1949–1950, w system,w ogóle uwzglêdniaj¹cy specyficzne warunki ka¿dego z krajów, zosta³ znacznieprzyspieszony.D¹¿enia te osi¹gnê³y swoje apogeum w Polsce w dniach 19–21 paŸdziernika1956 r., kiedy – po pocz¹tkowym sprzeciwie Moskwy – funkcjê pierwszegosekretarza Komitetu Centralnego Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczejponownie obj¹³ W³adys³aw Gomu³ka, którego osiem lat wczeœniej usuniêtoz tego stanowiska, poniewa¿ nie zgadza³ siê z bezkrytycznym aplikowaniemw Polsce systemu radzieckiego. W swoim przemówieniu z 20 paŸdziernika,które na ca³ym œwiecie wywo³a³o ¿ywy oddŸwiêk, Gomu³ka zapowiada³ likwidacjêbezprawia poprzedniego okresu oraz jego b³êdów i wypaczeñ i og³osi³program „polskiej drogi do socjalizmu”.Przemówienie Gomu³ki opublikowa³ 23 paŸdziernika „Szabad Nép”, centralnyorgan Wêgierskiej Partii Pracuj¹cych. W tym samym dniu odby³a siêw Budapeszcie ogromna demonstracja; by³ to pocz¹tek wêgierskiej rewolucji,której uczestnicy poparli zmiany zachodz¹ce w Polsce i, wyra¿aj¹c solidarnoœæz narodem polskim, domagali siê wytyczenia „wêgierskiej drogi” do prawdziwegosocjalizmu (w tamtych warunkach na poczatku tylko o tym mo¿naby³a mowa!). Ówczesne kierownictwo WPP z Ernõ Gerõ na czele – nastêpc¹Mátyása Rákosiego, odwo³anego ze stanowiska I sekretarza wêgierskiej partiikomunistycznej w lipcu tego¿ samego roku – przeciwstawi³o siê postulatommanifestantów ¿¹daj¹cych demokratycznych przemian w kraju i wezwa³o napomoc wojska radzieckie.Na Wêgrzech wybuch³a rewolucja, rozpoczê³y siê walki zbrojne o niepodlegloœæWegier. Na ¿¹danie mas 24 paŸdziernika Imre Nagy – poprzednioby³ premierem w latach 1953–1955, i w³aœnie w miarê swoich mo¿liwoœcipróbowa³ wtedy „liberalizowaæ” ten system – stan¹³ na czele rz¹du, a I sekre-