Publikacja w wersji do pobrania (pdf) - Czerwiec '56 - Instytut ...

Mo¿liwoœci i oczekiwania emigracji... 93Nie zosta³y tak¿e zrealizowane sformu³owane pod wra¿eniem wydarzeñplany wydawnicze – Giedroyc przemyœliwa³ o og³oszeniu antologii nowelii powieœci zwi¹zanych tematycznie z rewolucj¹ 1905 roku, przygotowaniewyboru pism Lwa Trockiego oraz wydanie ksi¹¿ki Aleksandra Weissberga--Cybulskiego 52 .I ostatnia ju¿, choæ wcale nie najmniej istotna, sprawa lokuj¹ca siê niew porz¹dku dzia³añ, a interpretacji tego, co wydarzy³o siê w czerwcu. ZdaniemJuliusza Mieroszewskiego, pierwszego publicysty politycznego „Kultury”, wypadkipoznañskie mia³y istotny, choæ nie bezpoœredni, aspekt geopolityczny.To, co sta³o siê w Polsce, a tak¿e wczeœniejsze zmiany w ca³ym bloku, bêd¹cerezultatem chruszczowowskiej odwil¿y, stawia³y na porz¹dku dziennym pytanieo jakoœæ i sens dotychczasowej polityki miêdzy Wschodem a Zachodem.Wedle Mieroszewskiego, sytuacja miêdzynarodowa, w tym rosn¹ce k³opotyKremla z satelitami mog³y sk³aniaæ do zmiany sytuacji w Europie. Pomys³,który prezentowa³ i za którym optowa³ (w imieniu „Kultury”), polega³ nautworzeniu pozostaj¹cego pod kontrol¹ miêdzynarodow¹ pasa neutralnego,który obj¹³by ca³e Niemcy, daj¹c punkt wyjœcia ich zjednoczenia, oraz krajeuzale¿nione od ZSRR.Powstanie pasa, jako ¿e oznacza³o likwidacjê Uk³adu Warszawskiego i dominacjisowieckiej w œrodkowej Europie, mog³oby skutkowaæ rozwi¹zaniemNATO 53 . By³a to wiêc koncepcja, która przekreœla³a skutki Ja³ty i w zasadniczysposób zmienia³a status Polski oraz innych krajów regionu. Mieroszewskidostrzega³ przy tym zwi¹zek pomiêdzy zjednoczeniem Niemiec a zmian¹po³o¿enia Polski, uznaj¹c, ¿e obie kwestie mog¹ byæ objête „jednolit¹ (a niesprzeczn¹) polityk¹” 54 .Giedroyc do czysto politycznych plusów konceptu neutralizacyjnego (wolnewybory, dobre stosunki z Moskw¹, ale bez wojsk sowieckich w Polsce,repatriacja Polaków z ZSRR) dodawa³ korzyœci gospodarcze – zmniejszeniezbrojeñ, wzrost produkcji na rynek, nawi¹zanie kontaktów gospodarczychz Zachodem, koniec kolektywizacji i mo¿liwoœæ swobodniejszego rozwoju dladrobnej wytwórczoœci 55 .Wspomnieæ wypada o jeszcze jednej sprawie, do której Mieroszewskipowracaæ bêdzie wielokrotnie, z pomys³u neutralizacji „Kultura” wycofa³a siê,nie widz¹c po pewnym czasie szans jej realizacji. By³o ni¹ uznanie granicy naOdrze i Nysie zarówno przez Anglosasów, jak i Bonn; projekt, nawiasemmówi¹c, forsowany przez czêœæ brytyjskiej prasy, m.in. opiniotwórczy „TheManchester Guardian” 56 .52 Informacje z listu do Zdzis³awa Broncla, dz. cyt.53 Juliusz Mieroszewski, „Wyzwolenie-Zjednoczenie”, którego nikt nie chce, „Kultura” 1956,nr 10/108.54 List Juliusza Mieroszewskiego do Jerzego Giedroycia z 9 VII 1956, dz. cyt., s. 331.55 List Jerzego Giedroycia do Jerzego Stempowskiego z 1 VII, dz. cyt., s. 380.56 Pomys³ ten by³, z oczywistych powodów, bacznie obserwowany i komentowany przezprasê polsk¹ w Wielkiej Brytanii, por. np. „DP” 1956, nr 161, 7 VII.