Publikacja w wersji do pobrania (pdf) - Czerwiec '56 - Instytut ...

272 Andrzej Kwileckii tradycji polskiej termin „powstanie” kojarzy siê z walk¹ przeciw obcemupañstwu, przeciw najeŸdŸcy i okupantowi.Spór o charakter Poznañskiego Czerwca by³ jednym z najciekawszychw¹tków przewijaj¹cych siê w dyskusjach, literaturze, prasie. Obszernie wypowiedzia³siê na ten temat Pawe³ Machcewicz, we wspomnianej pracyzbiorowej Poznañski Czerwiec ’56. Sens pamiêci (s. 21, 28).„Na Poznañski Czerwiec patrzeæ mo¿na jako na swego rodzaju doœwiadczeniegraniczne, koñcz¹ce pewna epokê i zarazem rozpoczynaj¹ce now¹.Bêd¹c swoisty pomostem miêdzy dwiema fazami historii Polski, z jednej stronyCzerwiec stanowi ostatni¹ ods³onê tradycji zbrojnego oporu wobec w³adzy,tradycji podziemia zbrojnego, zbrojnej insurekcji. Zwi¹zany jest z wzorcamidzia³ania, które z ca³¹ pewnoœci¹ wywodz¹ siê z czasów okupacji i antykomunistycznegopodziemia niepodleg³oœciowego lat czterdziestych i piêædziesi¹tych,staje siê – powiedzieæ mo¿na – tej tradycji zwieñczeniem. Z drugiejstrony jednak Poznañski Czerwiec uznaæ mo¿na równie¿ za pocz¹tek buntówrobotniczych”. I w innym miejscu: „Uwzglêdniaj¹c kontekst wydarzeñ w EuropieŒrodkowo-Wschodniej, mo¿na uznaæ Poznañski Czerwiec za czêœæ pierwszejfali buntów wolnoœciowych i antytotalitarnych, obok rewolucji wêgierskiej,powstania w Niemczech i wydarzeñ w Czechos³owacji. Warto podkreœliæ, ¿ewyst¹pienie mieszkañców Poznania by³o najbardziej skuteczne, bo utorowa³odrogê do popaŸdziernikowych reform i liberalizacji systemu”.W opublikowanym w tej samej pracy zbiorowej artykule R. Drozdowskiegoi M. Zió³kowskiego, autorzy punktem wyjœcia swoich rozwa¿añ uczynili dwietezy: „Po pierwsze, tezê, ¿e Poznañski Czerwiec by³ i jest doœæ s³abo obecnyw œwiadomoœci historycznej Polaków (i nawet poznaniaków). Po drugie, tezê,¿e mimo wzglêdnie s³abej pamiêci o Czerwcu odegra³ on (i w pewnym istotnymsensie w dalszym ci¹gu odgrywa) rolê jednego z tych nie tak znów licznychwydarzeñ historycznych, które na d³ugie lata zaprogramowa³y zarównosam kszta³t politycznych oraz spo³ecznych aspiracji spo³eczeñstwa polskiego,jak i jego wyobra¿enia na temat mo¿liwych (potencjalnie najbardziej skutecznych,najmniej »ryzykanckich«, najlepiej »skalkulowanych kosztowo« itd.) strategiiradzenia sobie z niechcian¹ i pozbawion¹ legitymizacji w³adz¹” (s. 31–32).W innym miejscu autorzy tego bogatego w inspiracje tekstu pisz¹: „PoznañskiCzerwiec posiada pewne cechy odpowiadaj¹ce socjologicznej i politologicznejdefinicji rewolucji (by³ gwa³towny, siêgniêto po broñ, by³, jakbyœmyto dzisiaj powiedzieli, nienegocjacyjny). Z drugiej jednak strony nie spe³niawielu innych cech przypisywanych temu pojêciu przez socjologów i politologów(nie zdefiniowa³ siê jako próba obalenia w³adzy, nie ustanowi³ zal¹¿ków¿adnej »anty-w³adzy«). Podobne, choæ pewnie mniejsze, w¹tpliwoœci budziokreœlenia Poznañskiego Czerwca jako »powstania« (przeciwko traktowaniuCzerwca jako powstania przemawia jego krótkotrwa³oœæ, brak wykrystalizowanegooœrodka przywódczego, brak jasnej odpowiedzi na pytanie, kto i jakmia³by dalej rz¹dziæ Polsk¹)” (s. 33).