Publikacja w wersji do pobrania (pdf) - Czerwiec '56 - Instytut ...

202 Konrad Bia³eckipojawi³a siê te¿ postaæ tajemniczego kolejarza (b¹dŸ kolejarki), który szczególnieokrutnie obchodzi³ siê z Izdebnym. W¹tek ten przewija³ siê równie¿w doniesieniach agenturalnych. Jak ju¿ wczeœniej wspomniano, œledczym nieuda³o siê ustaliæ jego (jej?) personaliów. Ze zgodnej relacji œwiadków wynika,¿e wokó³ nieszczêsnego kaprala w ostatniej fazie zebra³o siê kilkaset osóbi w zwi¹zku z tym trudno mówiæ o tym, kto konkretnie w danej chwili bi³Izdebnego. Powy¿szy opis wskazuje na efekt swoistej psychozy, w jak¹ popadlizebrani w t³um ludzie. Mo¿na zatem sformu³owaæ tezê, ¿e skumulowananienawiœæ do Urzêdu Bezpieczeñstwa znalaz³a ujœcie w agresji wobec przypadkowegofunkcjonariusza 49 .Ka¿dy z oskar¿onych nieco inaczej widzia³ swój udzia³ w makabrycznymlinczu. Ogólnie przyznawali siê oni (choæ te¿ nie od razu) 50 do przebywania28 czerwca w miejscu wydarzeñ, natomiast konsekwentnie bagatelizowali swójudzia³ w dzia³aniach podejmowanych przez t³um. Jerzy Sroka twierdzi³, ¿e by³tylko obserwatorem, ale sam nie bi³. Plamy krwi na jego ubraniu mia³y siêrzekomo znaleŸæ przypadkowo, poniewa¿ podszed³ zbyt blisko zmasakrowanegoIzdebnego. Z jego zeznañ wynika³o, ¿e przygl¹da³ siê biciu funkcjonariuszaWUds.BP ze zwyk³ej ciekawoœci, a pod¹¿y³ za nim tylko po to, aby gopokazaæ kobiecie, któr¹ zna³, a któr¹ dopiero co spotka³ na dworcu. Zapewnia³,¿e choæ obserwowa³ kpr. Izdebnego, to jednak nie podj¹³ wobec niego¿adnych wrogich dzia³añ. Z kolei ¯urek utrzymywa³, ¿e „tylko kilkakrotniekopn¹³ nieprzytomnego kpr. Izdebnego w tyln¹ czêœæ cia³a”, a poza tym niedopuszcza³ siê wobec niego ¿adnych aktów przemocy. Przyzna³ natomiast, ¿ewzi¹³ butelkê wina z rozbitego sklepiku. Foltynowicz twierdzi³ natomiast, ¿etylko uderzy³ Izdebnego na ul. Dworcowej oko³o 5 razy, natomiast nie bi³ gona dworcu. Twierdzi³, ¿e przed dalszym znêcaniem siê nad kapralem po-49 W trakcie procesu w³aœnie efektem „zaawansowanej psychozy t³umu” t³umaczyli powo³aniprzez s¹d biegli, prof. Józef Cha³asiñski i prof. Tadeusz Szczurkiewicz, zachowanie oskar-¿onych. Zob. E. Makowski, Poznañskie Czerwiec, s. 262. Pe³na treœæ wyst¹pieñ obu bieg³ychw Protokó³ z rozprawy g³ównej z 27 IX i1X1956 r., Akta w sprawie karnej Foltynowicz i inni,IPN Po 76/176 t. 3z5,s.289–296, 303–307. Nowe œwiat³o na ca³¹ sprawê rzuca relacja ¿onyzmar³ego kaprala, która utrzymuje, ¿e jej m¹¿ zna³ swoich oprawców (tych, którzy stanêli przeds¹dem), poniewa¿ jeŸdzili do pracy kolej¹ na tej samej trasie co on (faktycznie, miejscowoœci,z których doje¿d¿ali Sroka, ¯urek i Izdebny, s¹ po³o¿one przy tej samej linii kolejowej). Poniewa¿kilkakrotnie mieli oni w poci¹gu „chuliganiæ”, a Izdebny ponoæ zwróci³ im uwagê, mieli oniwobec niego rzekomo osobisty uraz. Trudno oceniæ stopieñ wiarygodnoœci tej informacji. Z jednejstrony nie sposób wskazaæ powodu ewentualnej konfabulacji, z drugiej zastanawia, ¿e ¿onazmar³ego nie wspomnia³a o tej doœæ istotnej okolicznoœci ani w trakcie przes³uchania podczasœledztwa, ani w czasie „procesu trzech”. Pe³na treœæ jej zeznañ w œledztwie w: Protokó³ przes³uchaniaœwiadka Heleny Izdebnej z 15 VIII 1956, Akta œledcze, t. 2z5,s.67–70, natomiastpe³na treœæ zeznañ przed s¹dem w: Protokó³ z rozprawy g³ównej z 27 IX 1956 r., Akta w sprawiekarnej Foltynowicz i inni, IPN Po 76/176, t. 3z5,s.289–296, 242–243. Wywiad z H.K.50 O ile Sroka i ¯urek doœæ szybko przyznali, ¿e byli obecni 28 VI na dworcu, g³ówniedlatego, ¿e zdawali sobie sprawê, i¿ zostali rozpoznani przez spor¹ liczbê œwiadków, to Foltynowiczprzyzna³ siê do obecnoœci na dworcu dopiero w trakcie przes³uchania 23 VIII 1956 r.Protokó³ przes³uchania podejrzanego z 23 VIII 1956 r., Akta œledcze, t. 1z5,s.60–67.