Publikacja w wersji do pobrania (pdf) - Czerwiec '56 - Instytut ...

92 Rafa³ HabielskiW interesie Polski le¿a³o, by po raz pierwszy widziana by³a jako krajrobotniczy, a nie „feudalny” 45 , by prze³amany zosta³ szereg szkodliwych stereotypówczyni¹cych z niej kraj ksenofobiczny i „reakcyjny”. „Z trudem wygrzebujemysiê spod ciê¿aru etykiety faszystowskiej, nad któr¹ zreszt¹ sami dzielniepracowaliœmy” – pisa³ do Józefa Wittlina 46 . St¹d równie¿ bra³o siê przekonanieo nadaniu wypadkom wydŸwiêku „lewicowego i rewolucyjnego” 47 .Dzia³ania na rzecz zmiany nastawienia i klimatu wokó³ Polski zwi¹zaneby³y ze wspomnianymi ju¿ obawami o sprowokowanie zajœæ o charakterzeantysemickim, a tak¿e z daj¹cymi o sobie znaæ nastrojami tego typu w kraju,przejawu walk frakcyjnych w partii. Tego rodzaju akcja, Giedroyc uwa¿a³ j¹ za„ulubiony” instrument polityki rosyjskiej, zarówno w wydaniu carskim, jakkomunistycznym 48 , s³u¿yæ mia³a odwróceniu sympatii okazywanej Polsce i wymaga³aprzeciwdzia³ania. Ostrze¿eniem by³ poœwiêcony kwestii antysemityzmuartyku³ Konstantego A. Jeleñskiego oraz ankieta rozpisana na ten temat w tymsamym numerze „Kultury” 49 .Nie wszystkie, jednak du¿¹ czêœæ projektów Giedroyciowi uda³o siê zrealizowaæ.Dziêki staraniom redaktora „Kultury” doszed³ do skutku wiec protestacyjnyw Pary¿u, na którym przemawia³ sekretarz generalny SFIO (francuskiejpartii socjalistycznej) Pierre Cammin. Organizatorem by³y francuskiezwi¹zki zawodowe, które zaanga¿owa³y siê w stworzenie funduszu na rzeczofiar represji i ich rodzin. W socjalistycznym tygodniku „Demain” ukaza³ siê,inspirowany przez Giedroycia, artyku³ Czes³awa Mi³osza, a francuska partiasocjalistyczna wystosowa³a, opublikowan¹ przez prasê, rezolucjê protestacyjn¹.Uda³o siê równie¿ og³osiæ deklaracjê pisarzy; wœród sygnatariuszy znaleŸli siêintelektualiœci, na których zale¿a³o Giedroyciowi, m.in. Albert Camus 50 , KarlJaspers, Arthur Koestler, François Mauriac, Ignazio Silone oraz AleksanderWeissberg-Cybulski.Czêœæ tych materia³ów, zw³aszcza przemówieñ wyg³oszonych na wiecachprotestacyjnych, Giedroyc zamierza³ wydaæ w formie broszurowej i ekspediowaædo kraju, przedsiêwziêcie to nie dosz³o jednak do skutku w planowanymwymiarze 51 . Podobnie, jedynie po³owicznym sukcesem, zakoñczy³ siê projektedycji tzw. tajnego referatu Chruszczowa, wyg³oszonego na XX zjeŸdzie KPZRw lutym 1956 r. Giedroyc wyda³ przemówienie, jednak nie tak, jak planowa³,tj. na papier bible, ale jako dodatek do numeru „Kultury”.45 List Jerzego Giedroycia do Józefa Wittlina z 8 VII 1956 r., Archiwum Instytutu LiterackiegoMaisons-Laffitte.46 List Jerzego Giedroycia do Józefa Wittlina z 19 VII 1956 r., tam¿e.47 List Jerzego Giedroycia do Zdzis³awa Broncla, dz. cyt.48 List Jerzego Giedroycia do Józefa Wittlina z 8 VII.49 K.A. Jeleñski, Od endeków do stalinistów; Ankieta „Kultury”, „Kultura” 1956, nr 9/107.50 Przemówienie pisarza na wiecu solidarnoœci z robotnikami Poznania opublikowane zosta³ow „Krytyce” 1983, nr 16.51 List Jerzego Giedroycia do Stefana Korboñskiego z 10 VII 1956 r., Archiwum InstytutuLiterackiego w Maisons Laffitte.