You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
Nikotin Bağımlılığının Nörobiyolojisi<br />
sistemi <strong>ve</strong> endojen opioid peptidlerin de bağımlılık<br />
oluşumunda önemli ölçüde katkıları söz konusudur.<br />
Bu nörotransmitterler <strong>ve</strong> ilişkili oldukları sistemler<br />
gerek birbirleri ile gerekse glutamaterjik sistem<br />
gibi başka sistemlerle de etkileşebilmektedir.<br />
Bu durum madde bağımlılığının altında yatan<br />
santral farmakolojik mekanizmaların anlaşılmasını<br />
güçleştirmekte <strong>ve</strong> etkili bir farmakolojik tedavinin<br />
geliştirilmesinde önemli engel teşkil etmektedir.<br />
Nikotin Bağımlılığının Genetiği<br />
Genetik <strong>ve</strong> çevresel etmenler sigaraya başlanmasına<br />
<strong>ve</strong>/<strong>ve</strong>ya sigara alışkanlığının sürmesine neden<br />
olmaktadır. <strong>Sigara</strong> içmeye başlamada ebe<strong>ve</strong>ynlerin<br />
ya da kardeşlerin sigara içme alışkanlığının olması<br />
önemli rol oynamaktadır. Bu açıdan risk altında olan<br />
kişiler arasında sigara kullanma oranı 2-4 kat daha<br />
fazladır (15). Ebe<strong>ve</strong>ynleri sigara içen <strong>ve</strong> içmeyen<br />
gençler arasında sigara içme oranı incelendiğinde<br />
sırasıyla %52 <strong>ve</strong> %20 düzeyinde oranlar elde<br />
edilmiştir. Kardeşleri sigara içen gençler arasında<br />
kardeşleri sigara içmeyenlere oranla 2 kat fazla<br />
sigara içme oranı saptanmıştır.<br />
<strong>Sigara</strong>yı ilk denemede genetik etki %50<br />
düzeyindeyken sigara kullanmayı sürdürmede<br />
bu etkinin %70 olduğu bildirilmiştir (15). Aile<br />
çalısmalarına dayanarak nikotin bağımlılığın<br />
kalıtımsal bir hastalık olduğu düşünülmektedir.<br />
Benzer biçimde ikiz çalışmalarında monozigotların<br />
dizigotlara göre daha fazla risk altında olduğu<br />
bildirilmiştir. Evlat edinme çalışmalarında biyolojik<br />
ebe<strong>ve</strong>yn <strong>ve</strong> çocuklarda, evlat edinilmiş çocuklara<br />
oranla daha sık oranda sigara içme oranı saptanmıştır<br />
(15, 16). Bir çalışmada birlikte <strong>ve</strong> ayrı yaşayan<br />
monozigotlarda birlikte <strong>ve</strong> ayrı yaşayan dizigotlara<br />
göre <strong>ve</strong> birlikte yaşayan monozigotların da ayrı<br />
yaşayanlara oranla daha sık sigara içtiği saptanmıştır<br />
(15).<br />
Diğer Mekanizmalar<br />
Dopamin D2 Geni: Dopamin D2 geni (DRD2) izole<br />
edilmiş beş dopamin reseptör geninden birisidir.<br />
Yapılan geniş ölçekli çalışmada bu genin Taq I A1<br />
aleline sahip kişilerde azalmış D2 reseptör bağlanma<br />
afinitesi gözlenmiş <strong>ve</strong> Taq I A1 aleline sahip kişilerde<br />
bağımlılık oranı, bu alele sahip olmayan aynı etnik<br />
orijine sahip olanlara göre anlamlı derecede daha<br />
yüksek bulunmuştur. Çalışmalarda A1 alleli hiç<br />
sigara içmeyenlerde en az oranda bulunurken,<br />
remisyondaki nikotin bağımlılarında sık, halen sigara<br />
kullananlar arasında çok sık olarak saptanmıştır (17-<br />
19).<br />
Serotonerjik Sistem: Serotonin antagonistlerinin<br />
yeme içme davranışının yanısıra alkol gibi bazı<br />
bağımlılık yapıcı maddelerin tüketimini <strong>ve</strong>ya<br />
tercihini azalttığı yolunda yayınlanmış araştırma<br />
sonuçları vardır. Bununla beraber bugüne kadar<br />
serotoninin bağımlılık gelişimindeki rolü dopamin<br />
kadar açık bir şekilde ortaya konamamıştır. Ancak<br />
sinaptik aralıkta bulunan serotonini yeniden hücre<br />
içine alan “serotonin taşıyıcı”sına bağlı polimorfik<br />
bölgede iki işlevsel allel (s:kısa, l:uzun) saptanmış<br />
<strong>ve</strong> bu allellerden s/l ya da s/s genotipinin sigara<br />
içenlerde daha sık bulunduğu gösterilmiştir (15).<br />
Sitokrom P450 Enzim Sistemi: Vücuda alınan<br />
maddeler gibi nikotin de karaciğerde CYP2A6 <strong>ve</strong><br />
CYP2B6 enzimleri ile metabolize edilmektedir. Bu<br />
enzimin işlev görmeyen allelini taşıyan bireylerde<br />
nikotin metabolizması yavaşlamakta <strong>ve</strong> bu kişilerin<br />
nikotin bağımlılığına karşı doğal korumaları<br />
gelişmektedir. Bu “koruma” nedeniyle bu kişilerin<br />
sigara bağımlısı olma olasılıkları düşüktür. Daha<br />
önemlisi bu kişilerin sigarayı daha uzun süreli<br />
bırakabilmeleri <strong>ve</strong> ilaç tedavisinden daha çok yarar<br />
görmeleri mümkündür (15).<br />
KAYNAKLAR<br />
1. Uzbay İT, Yüksel N. Madde kötüye<br />
kullanımı <strong>ve</strong> bağımlılığı. Yüksel, N. (editör)<br />
Psikofarmakoloji, Değiştirilmiş 3. Baskı, Ankara,<br />
Çizgi Tıp Yayınevi, 2003: 485-520.<br />
2. Kayaalp SA. Rasyonel T e d a v i<br />
Yönünden Tıbbi Farmakoloji. (8.Baskı, 2.cilt),<br />
Ankara, Feryal Matbacılık Sanayi <strong>ve</strong> Ticaret<br />
A.Ş., 1998: 1005-1012.<br />
3. World Health Organization. The ICD-10<br />
Classification of Mental and Behavioural<br />
Disorders. WHO, Geneva, 1992.<br />
4. US Public Health Service, JAMA 2000; 283:<br />
3244 – 3254 International Classification of<br />
Diseases,10th Revision;F.17.<br />
5. American Psychiatric Association. Diagnostic<br />
and Statistical Manual of Mental Disorders<br />
(DSM-IV), Fourth Edition (revised)) Washington,<br />
DC. American Psychiatric Association, 1994.<br />
6. Kaplan & Sadock’s Comprehensi<strong>ve</strong> Textbook<br />
of Psychiatry. (8.baskı, 2.cilt), Ankara, Güneş<br />
Kitabevi 2008: 1137-1168.<br />
7. Watkins SS, Koob GF, Markau A. Neural<br />
mechanisms underlying nicotine addiction:<br />
acute positi<strong>ve</strong> reinforcement and withdrawal.<br />
NicotineTobacco Research (2000) 2, 19-37.<br />
8. Koob GF, Moal ML. Drug addiction,<br />
dysregulation of reward, and allostasis.<br />
Neuropsychopharmacology 24, 97-129, 2001.<br />
9. R.Erol Sezer. Tütün Bağımlılığı <strong>ve</strong> Nörobiyolojisi.<br />
Cumhuriyet Üni<strong>ve</strong>rsitesi Tıp Fakültesi Aile<br />
21
Change language