Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
Özel Durumlarda <strong>Sigara</strong> <strong>Bırakma</strong><br />
Erişkinlerde sigara bırakma sonrası yaklaşık 7 kg<br />
kadar bir kilo artışı olabileceği bildirilmektedir(15),<br />
ancak bu konuda gençlerle ilgili yeterli bilgi<br />
bulunmamaktadır. Eğer sigara bırakma konusundaki<br />
engel kilo kontrolü ise klinisyen yüksek kalorili<br />
yiyecek <strong>ve</strong> içeceklerin sınırlanması, fiziksel<br />
aktivitenin arttırılması gibi kilo kontrolü konusunda<br />
diğer yaklaşımlar ile yardımcı olmalıdır. <strong>Bırakma</strong><br />
sonrası yeni aktiviteler bulması özendirilmelidir. Bu<br />
stratejiler erişkinlerde etkili olmasa bile gençlerde<br />
çalışılmamıştır(15). Üstelik atletik performası bir<br />
bırakma motivasyonu olarak gören gençler için<br />
oldukça etkili bir yönlendirme olabilir.<br />
Depresyon; deprese gençler olmayanlara göre<br />
anlamlı olarak daha fazla sigaraya başlamaktadırlar.<br />
Depresyon semptomları <strong>ve</strong> anksiyete sigarayı<br />
başlama olasılığını artırmaktadır (16,17). Bu<br />
gruplarda depresyonun tedavisi sigara bırakmayı<br />
kolaylaştıracaktır. Bupropion bir antidepresan<br />
olmakla birlikte etkileri erişkinlerde gösterilmiştir <strong>ve</strong><br />
gençlerde sigara bırakma konusunda <strong>ve</strong>ri azdır. Bu<br />
nedenle sigara bırakmadakinden çok depresyondaki<br />
etkinlik <strong>ve</strong> gü<strong>ve</strong>nliği ile değerlendirilmelidir.<br />
Stres <strong>ve</strong> başa çıkma; sigarayı bırakan gençler halen<br />
içenlerle kıyaslandığında sigara içen gençlerin<br />
algılanan stres seviyelerinin daha fazla olduğu<br />
<strong>ve</strong> sorunla başa çıkmada bilişsel başa çıkma<br />
yöntemlerini daha az kullandıkları görülmektedir<br />
(18). Stres azaltma teknikleri <strong>ve</strong> problem çözme<br />
becerisi eğitimleri bırakma destek müdahaleleri<br />
arasında yer almalıdır ancak sigara bırakmadaki<br />
etkileri açık değildir (19).<br />
Akran <strong>ve</strong> sosyal etki; Akran alışkanlıkları sigaraya<br />
başlamada <strong>ve</strong> bırakmada güçlü etkiye sahiptir. Bir<br />
çalışmada sigara içtiğini beyan eden öğrencilerin en<br />
iyi beş arkadaşı da sigara içmekteydi(8). <strong>Sigara</strong>ya 15<br />
yaşından önce başlayan bireylerin en iyi arkadaşları<br />
sigara içiyorsa sadece %20 si sigarayı bırakmış iken<br />
arkadaşları sigara içmeyenlerin %52’si sigarayı<br />
bırakmıştır (19). Kesitsel çalışmalar arkadaşların<br />
seçiminin alışkanlıklarından dolayı olduğunu belirtirken<br />
ileriye dönük çalışmalar akranın arkadaşının sigara<br />
içmesinin gencin sigaraya başlama <strong>ve</strong> bırakmada etkili<br />
olduğunu göstermektedir (20). Ayrıca anne babanın<br />
sigara içmesi de sigaraya başlama <strong>ve</strong> bırakmada<br />
önemli bir faktör olarak etki göstermektedir. Genç<br />
adolesanlarda ailenin ileri yaşlarda ise akranların etkisi<br />
daha fazla olmaktadır (21).<br />
Ailenin sigara içmesi <strong>ve</strong> bırakması; Ailenin sigara<br />
içmesi gençlerin sigara içmesinde büyük etkiye<br />
sahiptir. Ailesi sigara içen gençler içmeyenlere<br />
göre daha fazla sigara içme eğilimindedirler.<br />
Ailesi sigarayı bırakan gençler ailesi sigara içmeye<br />
devam eden gençlere göre üçte bir daha az sigara<br />
içmektedirler (22). Çocuğun yaşamının erken<br />
dönemlerinde sigarayı bırakan ailelerin çocuklarının<br />
sigara içicisi olma olasılıkları da daha düşüktür.<br />
Ailesi sigarayı bırakan adolesanlar bırakmayanlara<br />
göre iki kat daha fazla sigarayı bırakmaktadırlar.<br />
<strong>Sigara</strong> yasakları; Bir çok çalışma ev ortamı <strong>ve</strong><br />
işyerinde sigara içiminin yasaklandığı durumlarda<br />
gençler arasında sigara içme sıklıklarının düşüklüğü<br />
ile ilişkili olduğunu göstermektedir. Evde sigara içme<br />
sınırlamaları aile sigara içse bile etkili olmaktadır.<br />
Nitekim sigara içen yoksa etki çok daha güçlü<br />
olmaktadır (23).<br />
Müdahale Çalışmaları<br />
Gençlere yönelik müdahale programlarının<br />
bir kısmı okul tabanlı bir kısmı toplum tabanlı<br />
yürütülmektedir. Sağlık hizmet sunucuları sigara<br />
bırakma konusunda direk danışmanlık <strong>ve</strong>/ <strong>ve</strong>ya<br />
bırakma programlarına <strong>ve</strong>ya kendi kendine yardım<br />
kaynaklarına hasta yönlendirmek şeklinde destek<br />
sağlamaktadırlar.<br />
Gençlerde sigara bırakma konusunda akranlardan<br />
yaralanmakta mümkün olmaktadır. Akranlar<br />
bırakma konusunda motivasyon <strong>ve</strong> bilgi artıcı<br />
görev alabilmektedirler. Akran eğitimleri ile başarılı<br />
sonuçlar alınan çalışmalar mevcuttur.<br />
Sağlık personeli içinde çocuk hekimleri <strong>ve</strong> diğer<br />
pediatrik yaş grubuna hizmet <strong>ve</strong>ren sağlık personeli<br />
gençlerin sigarayı bırakma konusunda önemli role<br />
sahiptirler. Gençlerin sağlık etkilerine <strong>ve</strong>rdikleri<br />
önem nedeniyle sağlık personelinden gelen<br />
tavsiyeler özellikle etkili olabilmektedir.<br />
Erişkinler için her başvuran ile yapılması önerilen<br />
kısa görüşmeler “beş A” yaklaşımı gençler için<br />
“6 A” olarak geliştirilmiştir (24,25). <strong>Sigara</strong> içen<br />
her kişi için sigara içme durumunun sorulması,<br />
bırakmanın tavsiye edilmesi, kişiye özel durumların<br />
değerlendirilmesi, gerekli sosyal desteklerin<br />
sağlanarak bırakma konusunda yardım edilmesi<br />
<strong>ve</strong> takiplerin yapılmasıdır (ask, advice, assess,<br />
assist, arrange). Gençler için “anticipate” “öngörü”<br />
klinisyenin ailenin sigara içme durumunu<br />
sorgulayarak preadolesan <strong>ve</strong> adolesanların sigaraya<br />
başlamasının olasılıklarının tartışılmasıdır (25).<br />
Hekimin ailenin sigara içme durumunu sorgulaması<br />
<strong>ve</strong> sağlık etkilerinin tartışılmasını önermektedir.<br />
Aileden sigaraya başlamanın önlenmesi için tutarlı<br />
mesajlar elde etmek <strong>ve</strong> gençlerin sigaraya başlama<br />
olasılıklarını tartışmaktır.<br />
Değişimin aşamaları konusunda erişkinlere benzer<br />
şeklide transteorik model ile değerlendirilmektedir.<br />
İsteksiz olunan dönem (Precontemplation), gelecekte<br />
bırakmak için istekli olunan dönem (contemplation),<br />
Yakın gelecekte sigara bırakmaya istekli olma<br />
dönemi (preparation) <strong>ve</strong> son eylem sigarayı bırakma<br />
<strong>ve</strong> relapsın önlenmesidir ( cessation of smoking). Bu<br />
modelin kullanılması gençlerdeki değişimin takibi<br />
için kullanılmaktadır (26, 27).<br />
53
Change language