You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
<strong>Sigara</strong> <strong>Bırakma</strong> Başarısı Üzerine Etkili Faktörler<br />
beklenen bir sonuçtur ancak bazı anlar içicinin<br />
bırakmak için basit bir dilekte bulunması bile, hangi<br />
evrede olursa olsun güçlü bir tetikleyici olabiliyor<br />
(6,7). Dolayısıyla hekimlerin sigara ile ilgili öykü<br />
alırken yaratabileceği ufak bir ilham, çok önemli<br />
sonuçlara sebep olabilir.<br />
<strong>Sigara</strong>yı bırakmayı çok istemek, yapabileceğine <strong>ve</strong><br />
kendi gücüne inanmak, sigara içen biri olmaktan<br />
memnun olmamak, sigarayı stresle baş etme<br />
yöntemi olarak ya da sosyalleşme aracı olarak<br />
görmemek gibi faktörler, bırakma başarısı üzerine<br />
etkili bulunmuştur. <strong>Sigara</strong>ya bağlı hastalıklardan<br />
kaçınmak düşüncesi yerine sağlıklı <strong>ve</strong> iyi olma<br />
halini sürdürmek düşüncesinde olanların; öz<br />
saygı, mutluluk <strong>ve</strong> özgürlüğünü artırma isteği ile<br />
moti<strong>ve</strong> olanların daha başarılı olduğu gösterilmiştir<br />
(4). Bu açıdan bırakma sürecindeki içicilerden<br />
öncelikle hastalık risklerinden korunduklarına<br />
değil, bırakmanın hayat kaliteleri üzerindeki olumlu<br />
etkilerine odaklanmaları istenir. Ayrıca herhangi<br />
bir fiziksel egzersiz programına başlamak <strong>ve</strong><br />
sürdürmek için yeterli iç disiplini olan bir kişinin,<br />
aynı disiplini sigara bırakma için de kullanabileceği<br />
öngörüldüğünden; içicileri bir egzersiz programına<br />
ya da günlük aktiviteleri içerisinde rahatlamasını<br />
sağlayacak düzenli bir aktiviteye yönlendirmek<br />
başarıyı artırmaktadır (8).<br />
2.Tecrübe<br />
Nikotin bağımlılığından kurtulma süreci, her zaman<br />
kalıcı değişiklik ile sonuçlanmayabilir. Kalıcı<br />
değişiklik açısından başarılı olanlar, genellikle<br />
önceden nüks durumunu birkaç kez yaşamış<br />
olanlardır (9).Nitekim yapılan çalışmalarda,<br />
geçmişteki bırakma denemelerinin sayısı <strong>ve</strong> süresi,<br />
bırakma başarısı üzerine etkili bulunmuştur (4).<br />
Öte yandan, içicinin çok yakın zamanda bırakma<br />
denemesi varsa relapsa daha yatkın olduğunu;<br />
yine birkaç ay içindeki bırakma denemesinin<br />
yeni bırakma denemesinin başarısını olumsuz<br />
etkileyebileceği de bildirilmektedir (4,5).<br />
3.Sosyodemografik özellikler<br />
Yapılan bir çok çalışmada; erkek cinsiyet, ileri yaş,<br />
eğitim <strong>ve</strong> sosyoekonomik düzeyinin iyi olması, bir<br />
iş sahibi olmak, yalnız olmamak (evli olmak ya<br />
da bir eş ile yaşıyor olmak) gibi sosyodemografik<br />
özelliklerin sigara bırakma başarısını olumlu<br />
etkilediği gösterilmiştir (4,8,10-13).<br />
Öte yandan cinsiyet farkı olmadığını ileri süren ya<br />
da elde edilen cinsiyet farkını, nikotin bağımlılık<br />
paternlerinin cinsiyetlere göre farklılık göstermesi<br />
ile açıklayan yayınlar da mevcuttur (8). Ayrıca<br />
sosyoekonomik düzeyin belirlenmesi, çalışmalar<br />
arası farklılık gösterdiğinden bu konuda da<br />
çelişkili sonuçlar görmek mümkündür. Yüksek<br />
sosyoekonomik düzeyin belirteçleri olarak; kendine<br />
ait evi olanlarda, oturdukları yerde daha uzun<br />
süredir oturan <strong>ve</strong> oda başına düşen kişi sayısı<br />
daha az olanlarda, sigara bırakma başarısı daha<br />
yüksek bulunmuştur (6,10,11). Eğitimli olmanın<br />
bırakma yardımına ulaşmak açısından artı avantaj<br />
sağlamasının yanı sıra, bırakma başarısını arttırdığı<br />
da birçok çalışmada gösterilmiştir (14). Eğitimle<br />
ilgili fark bulmayan çalışmalar, bu durumu eğitim<br />
kategorilerinin çalışmaya eklenmesindeki zorluk<br />
nedeniyle olabileceğini <strong>ve</strong> ülkelere göre bu konunun<br />
farklılık gösterebileceğini söylemektedir. <strong>Sigara</strong><br />
bırakma polikliniğine başvuran içiciler, genellikle<br />
eğitim düzeyi daha yüksek olan içicilerdir, bu yüzden<br />
polikliniklerdeki sonuçlarla yapılan çalışmalardan<br />
çok populasyon bazlı çalışmalara bakmak gerekir.<br />
Nitekim populasyon bazlı çalışmalar da eğitim<br />
düzeyinin yüksek olmasını bir başarı prediktörü<br />
olarak göstermektedir (13,15-17).<br />
4.Bağımlılık<br />
“Nikotin bağımlılık düzeyinin” başarılı bir girişimin<br />
belirleyicisi olduğu uzun zamandır bilinen bir<br />
gerçek ancak daha yeni bir sonuç olarak; bağımlılık<br />
ölçütleri arasından özellikle sabah içilen ilk sigaranın<br />
zamanlamasının oldukça belirleyici olduğu<br />
bildirilmektedir (18,19). Yani ilk sigarasını daha<br />
geç içen içicilerin sigara bırakma başarısının, erken<br />
içenlere göre yüksek olduğu bilinmektedir. Ayrıca<br />
sigara içmeye erken yaşta başlayan dolayısıyla daha<br />
uzun süredir <strong>ve</strong> daha çok sigara içenlerin bırakma<br />
başarısı da diğerlerine göre azdır (15,16,13). Ancak<br />
bu noktada farklı sonuçlar bildiren; hafif içicilerin<br />
daha zor bıraktıklarını gösteren çalışmalar da<br />
mevcuttur (20). Çünkü bu teoriye göre; günlük<br />
içilen sigara miktarı arttıkça, sigaraya bağlı olumsuz<br />
değişiklikleri yaşayan içiciler, bırakmaları gereğini<br />
daha fazla hissetmektedirler. Halbuki hafif içicilerin,<br />
çoğunlukla kendilerine zarar <strong>ve</strong>rmediklerini<br />
düşündükleri <strong>ve</strong> bırakmak yerine zaman zaman<br />
azaltarak kendilerini memnun ettikleri gösterilmiştir.<br />
Öte yandan dikkat edilmesi gereken önemli bir<br />
husus da şudur; sigara içme davranışı, yalnızca<br />
nikotinin bağımlılık yapıcı etkisinden ibaret değildir.<br />
Nitekim, bağımlılığı ölçen Fagerström bağımlılık<br />
testinde olduğu gibi, bağımlılığı değerlendirmede<br />
işin kökeninde bağımlılığın fiziksel boyutunu<br />
değerlendirmek amaçlansa da, sigara içme ile ilişkili<br />
davranışsal bileşenler de değerlendirilmelidir. <strong>Sigara</strong><br />
içme eylemi ile uyarılan başta dokunma duyusu<br />
olmak üzere birçok duyu <strong>ve</strong> bilinçaltı süreçlerle<br />
ilişkili olan el ağız alışkanlığı, tütün bağımlılığında<br />
oldukça önemli bir yere sahiptir <strong>ve</strong> bırakma<br />
sürecinde kimi içiciler için sigara içme dürtüsünü<br />
sürekli taze kılmaktadır.<br />
45
Change language