Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
Türk Toraks Derneği - Tütün Kontrolü Çalışma Grubu <strong>2014</strong><br />
05<br />
Olguların Evrelendirilmesi<br />
Son birkaç dekadda nikotinin bağımlılık yapıcı<br />
özelliklerinin daha iyi tanımlanmasıyla da paralel<br />
olarak sigarayı bırakmaya yönelik yöntem geliştirme<br />
çabaları artarak devam etmektedir. <strong>Sigara</strong> içme<br />
davranışı komplekstir <strong>ve</strong> başlama, bırakma,<br />
sürdürme, aralıklı içme, nüks gibi farklı davranışsal<br />
komponentleri vardır. Günümüzde sigarayı<br />
bırakmaya yönelik geliştirilen teoriler, sözü edilen<br />
bu farklı davranışsal komponentleri göz önüne alarak<br />
farklı yaklaşımlardan oluşmaktadır. Yaklaşımın<br />
etkinliği, sigara içen olgunun doğru tanımlanmasına,<br />
yani doğru sınıflandırılmasına <strong>ve</strong> doğru stratejilerin<br />
uygulanmasına bağlıdır. Etkili sigarayı bırakma<br />
yaklaşımları sigara içme davranışındaki değişiklikleri<br />
tanımlayan “Transtheoretical Model” <strong>ve</strong> “Agency for<br />
Health Care Policy Research” (AHCPR) tarafından<br />
geliştirilen Tütün Kullanımı <strong>ve</strong> Bağımlılığının<br />
<strong>Tedavi</strong>si Rehberi doğrultusunda uygulanmaktadır.<br />
“Transtheoretical Model” ilk kez Prochaska <strong>ve</strong><br />
arkadaşları tarafından tanımlanan, bireyin sigarayı<br />
bırakma tedavisine uyum sağlamaya hazır olup<br />
olmadığını anlaşılmasına yardım eden 5 aşamalı<br />
bir değişim sürecidir (6-10). Bu modele göre,<br />
sigara içen bireyler, sigara bırakma öncesi, sırası <strong>ve</strong><br />
sonrasında davranışsal yönden farklı 5 evre içinde<br />
geçiş yaparlar. Bu evreler:<br />
1) <strong>Bırakma</strong>nın düşünülmediği evre (precontemplation)<br />
2) <strong>Bırakma</strong>nın düşünülmesi (contemplation)<br />
3) <strong>Bırakma</strong> hazırlığının yapılması (preparation)<br />
4) <strong>Bırakma</strong>nın denenmesi (action)<br />
5) <strong>Bırakma</strong>nın sürdürülmesi (maintenance)<br />
<strong>Sigara</strong>yı bırakmayı kendi kendine deneyen bireylerde<br />
bu evreler arası geçiş, doğrusal değil de dairesel<br />
(döngü oluşturacak şekilde) özelliktedir. <strong>Bırakma</strong>yı<br />
deneme <strong>ve</strong> sürdürme evresine ulaşmış olanlar<br />
için daha geri evrelere dönme sık rastlanan bir<br />
durumdur. <strong>Bırakma</strong>yı düşünenlerden ortalama %5’i<br />
yeniden başlama olmaksızın bırakmayı sürdürme<br />
evresine ulaşmaktadır. Yeniden başlayanların %15’i<br />
bırakmaktan vazgeçerken (bırakmayı düşünmeme<br />
evresi), diğer %85’i düşünme <strong>ve</strong> bırakmaya hazırlık<br />
evrelerine dönüş yapmaktadır. Bu bireyler için<br />
döngü <strong>ve</strong> değişim süreci devam edecektir.<br />
Farklı evrelerdeki bireylerin ihtiyaçları birbirinden<br />
çok farklıdır. Dolayısıyla hekimin yaklaşımı da<br />
hangi evrede olduklarına göre değişeceğinden<br />
bireyin çok iyi tanımlanması gereklidir. Tablo III’de<br />
değişim evrelerinin tanımı yapılmıştır. Bu evrelerle<br />
ilgili ayrıntılar ise alt başlıklar şeklinde <strong>ve</strong>rilmiştir:<br />
Tablo 4. Değişim Evreleri<br />
<strong>Bırakma</strong>yı düşünmeme (pre-contemplation)<br />
<strong>Bırakma</strong>yı düşünme (contemplation)<br />
<strong>Bırakma</strong>ya hazırlanma<br />
(preparation/ready for action)<br />
Birey sigarayı bırakmayı düşünmez <strong>ve</strong> sigaranın bir<br />
davranış problemi olduğunu kabul etmeyebilir<br />
Birey henüz bırakmaya karar <strong>ve</strong>rmemiştir fakat<br />
bırakmayı düşünür <strong>ve</strong> sigaranın sağlığa zararları,<br />
bırakma yolları hakkında bilgi edinme sürecindedir<br />
Birey sigarayı bırakmasına yardım edecek bir plan<br />
<strong>ve</strong> strateji geliştirmiştir<br />
<strong>Bırakma</strong>yı deneme (action)<br />
Birey sigarayı bırakmış, henüz 6 ayı doldurmamıştır<br />
<strong>Bırakma</strong>yı sürdürme (maintenance)<br />
Birey 6 aydan daha uzun süredir sigara içmemektedir<br />
23
Change language