Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
Türk Toraks Derneği - Tütün Kontrolü Çalışma Grubu <strong>2014</strong><br />
02<br />
Tütün Ürünleri <strong>ve</strong> Tütün Ürünleri Kullanımı Epidemiyolojisi<br />
8<br />
Tütün Ürünleri Ve Tütün Ürünü Kullanım<br />
Türleri<br />
Bitkiler sistematiğinde patlıcangiller familyasında<br />
(solanaceae) yer alan tütün (nicotiana) Güney<br />
Amerika yerlilerinin yüzyıllardan beri kullandıkları<br />
bir bitkidir. Dünyanın tütünle tanışması ise 1492<br />
yılında Kristof Kolomb <strong>ve</strong> ekibinin Amerika kıtasını<br />
keşfinden sonra olmuştur. Portekiz’deki Fransız elçisi<br />
Jean Nicot, Amerika yerlilerinin baş ağrısı tedavisi<br />
için kullandıklarını bildiği bu bitkiyi 1559 yılında<br />
Fransız kraliçesine takdim eder <strong>ve</strong> tütün kraliçenin<br />
baş ağrısına iyi gelir. Daha sonra 1828 yılında tütün<br />
bitkisinden izole edilen alkaloit maddeye “nikotin”<br />
adı <strong>ve</strong>rilmiştir. O yıllarda Avrupa’da tütün kıymetli<br />
bir bitkidir <strong>ve</strong> ancak saraylarda <strong>ve</strong> konaklarda<br />
varlıklı kişilerin kullandığı bir üründür (1).<br />
Tütün (nicotiana) familyasında 65 dolayında tür<br />
bulunmakla birlikte bugün için tütün ürünlerinin<br />
yapımında başlıca iki tütün türü (Nicotiana tabacum<br />
<strong>ve</strong> Nicotiana rustica) kullanılmaktadır. Tütün<br />
yaprağının tamamen <strong>ve</strong>ya kısmen hammadde olarak<br />
kullanılması ile yapılan <strong>ve</strong> içme (tüttürme), buruna<br />
çekme, emme ya da çiğneme şeklinde kullanılan<br />
ürünlere “tütün ürünü, tütün mamulü” adı <strong>ve</strong>rilir.<br />
Çeşitli teknolojik işlemlerden geçirilerek hazırlanan<br />
<strong>ve</strong> pazara sunulan başlıca tütün ürünleri şunlardır<br />
(2):<br />
• <strong>Sigara</strong><br />
• Sarmalık kıyılmış tütün<br />
• Pipo tütünü<br />
• Puro <strong>ve</strong> sigarillo<br />
• Nargilelik tütün<br />
• Enfiye tütünü<br />
• Çiğnemelik (ağızdan kullanıma yönelik) tütün<br />
Tütün Ürünleri Kullanımı<br />
Tütün ürünü kullanımı çeşitli türlerde olabilir.<br />
Yaşamı boyunca hiç tütün ürünü kullanmamış<br />
(life-long nonsmoker) olan kişiler sigara içmeyen<br />
kişilerdir. Tütün ürünü kullanımı bakımından başlıca<br />
üç grup söz konusudur:<br />
a) <strong>Sigara</strong> içmemiş (non-smoker): Yaşamı boyunca<br />
hiç sigara içmemiş olan kişiler.<br />
b) <strong>Sigara</strong>yı bırakmış (ex-smoker): Eskiden sigara<br />
içmiş olan, ancak bir süreden beri (en az 6 ay)<br />
içmeyen kişiler.<br />
c) <strong>Sigara</strong> içen (Current smoker): Halen düzenli<br />
<strong>ve</strong>ya düzenli olmayan şekilde sigara içen<br />
kişiler.<br />
Yaşamının herhangi bir döneminde 100 tanenin<br />
üzerinde sigara içmiş olan kişiler “sigara içicisi”<br />
(e<strong>ve</strong>r smoker) olarak adlandırılır. Bu ürünleri<br />
hergün düzenli olarak içen (daily smoker) kişiler<br />
olabildiği gibi, bazı kişiler bu ürünleri aralıklı olarak<br />
kullanıyor olabilir (occasional smoker). Arada bir<br />
sigara içenler dışında sigarayı hergün içenler <strong>ve</strong>ya<br />
hergün içmese bile kısa aralıklarla devamlı olarak<br />
sigara içen kişiler “halen kullanan-düzenli içici”<br />
(current – regular smoker) olarak adlandırılır. Sonuç<br />
olarak tütün ürünleri kullanım sıklığı konusunda<br />
yapılan çalışmalarda hangi tanımın dikkate alındığı<br />
önem taşımaktadır.<br />
Dünyada tütün ürünü kullanan kişi sayısının en<br />
çok olduğu ülke Çin’dir. En kalabalık nüfusa<br />
sahip olması bakımından, sigara içen kişi sayısının<br />
da bu ülkede en fazla olması doğaldır. <strong>Sigara</strong><br />
içen kişi sayısı bakımından bu ülkeyi Hindistan,<br />
Endonezya, Rusya <strong>ve</strong> ABD izlemektedir. Türkiye<br />
dünyada en çok tütün kullanan ülkeler arasında<br />
onuncu sırada yer almaktadır (3). Dünya genelinde<br />
yetişkin yaş grubunda erkeklerin yaklaşık yarısı,<br />
kadınların da altıda biri sigara içmektedir. Ancak<br />
sigara kullanım sıklığı bakımından ülkeler arasında<br />
dikkat çeken özellikler vardır. Kanada, İngiltere,<br />
İs<strong>ve</strong>ç gibi ülkelerde sigara kullanım sıklığı erkekler<br />
<strong>ve</strong> kadınlarda benzer sıklıkta olup yüzde 20-<br />
25 dolayındadır. Buna karşılık Endonezya, Çin,<br />
Tayland, Endonezya gibi ülkelerde sigara kullanım<br />
sıklığı yüksektir (yüzde 35-40 dolayı) <strong>ve</strong> bu ülkelerde<br />
erkekler arasında tütün kullanım sıklığı yüzde 50<br />
<strong>ve</strong> üzerinde bulunurken kadınlarda oldukça düşük<br />
(yüzde 5 <strong>ve</strong> altı) düzeylerdedir. Bazı ülkelerde tütün<br />
kullanım sıklığı Tablo 1’de görülmektedir (3).<br />
Tütün <strong>ve</strong> sigara kullanımı bakımından dünyada<br />
son 100 yıllık süre içinde 4 evre yaşandığı ifade<br />
edilmektedir. Bugün dördüncü evreye ulaşmış olan<br />
ülkeler yıllar önce birinci-ikinci evreleri yaşayarak<br />
bugünkü evreye ulaşmışlardır (Şekil 1) (1).<br />
1. evre: Bu evre tütün kullanımının henüz düşük<br />
düzeyde olduğu ama zaman içinde artmasının<br />
beklendiği evredir. Artma öncelikle erkekler<br />
arasında olacaktır.
Change language