Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
Türk Toraks Derneği - Tütün Kontrolü Çalışma Grubu <strong>2014</strong><br />
14<br />
Sık Karşılaşılan Problemler <strong>ve</strong> Çözüm Önerileri<br />
72<br />
Nikotin bağımlılığı, 1994 yılında APA (Amerika<br />
Psikiyatri Birliği) tarafından DSM IV’de maddeyle<br />
ilişkili bir bozukluk olarak tanımlanıncaya kadar<br />
uzun bir yol alınmıştır. Madde bağımlılığı tanı<br />
ölçütleri, diğer psikiyatrik bozukluklarda olduğu gibi,<br />
biyopsikososyal modele dayanmaktadır. Bu modelde<br />
genetik, psikolojik, sosyal boyutlar gibi çoklu etkenler<br />
yer almaktadır. Biyolojik boyut tıbbi tedavileri<br />
kapsarken, sosyal boyutta bağımlılık için olan risk<br />
etkenleri, alevlenme <strong>ve</strong> sürmesinde rol oynayan<br />
özellikler; tedavilere toplumsal destek gibi özellikler<br />
yer almaktadır. Diğer yandan biyopsikososyal<br />
model, kişinin istek <strong>ve</strong> sorumluluğuna vurgu yapan<br />
toplumsal boyut <strong>ve</strong> karşıtı olan biyolojik boyut<br />
gibi madde bağımlılıklarına yaklaşımda iki farklı<br />
görüşü de yansıtmaktadır. Bu görüşler tanı <strong>ve</strong> tedavi<br />
yaklaşımlarında da etkilidir. Nikotin bağımlılığını<br />
değerlendirme yöntemleri, madde bağımlılığı<br />
ölçütleriyle yapılan klinik değerlendirme <strong>ve</strong> anketler/<br />
testler aracılığıyla bağımlılık düzeyi, tanı <strong>ve</strong> tedavi<br />
izlemi yapılabilmektedir (1, 2, 3).<br />
Normalde de insan vücudunda bulunan bir madde<br />
olan nikotin, sigara gibi yöntemlerle dışarıdan<br />
alındığında başlangıçta hoşlanma duygusu,<br />
gevşeme, rahatlama hissi <strong>ve</strong>rmektedir. Nikotinin<br />
hoşlanma duygusu, konsantrasyonu artırıcı<br />
etkisi kişilerde tekrar sigara içme ihtiyacına yol<br />
açmaktadır. Bir süre sonra tolerans gelişir <strong>ve</strong> kanda<br />
azalan nikotin seviyesi ortaya çıkan huzursuzluğu<br />
giderebilmek için güçlü sigara içmek isteği olur.<br />
Bağımlılık yapma potansiyeli diğer bağımlılık yapan<br />
maddelerle kıyaslandığında daha fazladır. Bir<br />
süre sonra artık kişiler sigarayı zevk almaktan çok<br />
huzursuzluk, sinirlilik, baş ağrısı, ani sigara içme<br />
isteği gibi nikotin yoksunluk belirtilerini yaşamamak<br />
için tüketmeye başlarlar (4, 5, 6).<br />
Nikotin bağımlılığı sigara içiminin sürdürülmesinde<br />
en önemli etkendir. <strong>Sigara</strong>yı bırakma döneminde<br />
hissedilen yoksunluk belirtileri patofizyolojik bir<br />
olaydır <strong>ve</strong> tedavi edilmesi gerekmektedir. <strong>Bırakma</strong><br />
döneminde fizyolojik olarak bağımlı kişilerde nikotin<br />
yoksunluk belirtileri kişilerin yeniden sigaraya<br />
başlamalarında önemli bir rol oynamaktadır.<br />
Aşağıdaki yoksunluk belirtilerin biri, bir kaçı ya<br />
da tümü görülebilir. Bu belirtiler tıbbi tedaviyle<br />
tamamen ortadan kaldırılabilir ya da kişiyi rahatsız<br />
etmeyecek düzeyde kontrol edilebilir. <strong>Sigara</strong><br />
bırakma döneminde karşılaşılabilecek sorunların<br />
listesi aşağıda yer almaktadır (7, 8).<br />
<strong>Sigara</strong> bırakma döneminde karşılaşılabilecek<br />
sorunlar listesi<br />
- Huzursuzluk<br />
- Uykusuzluk <strong>ve</strong>ya uykuya eğilim<br />
- Gerginlik<br />
- Dikkati toplamada güçlük<br />
- Olaylara aşırı tepki <strong>ve</strong>rme eğilimi<br />
- Sinirlilik<br />
- Yorgunluk<br />
- Titreme<br />
- Baş ağrısı<br />
- Kabızlık<br />
- Hayattan zevk alamama <strong>ve</strong>ya aşırı neşelenme<br />
durumu<br />
- İştah artması<br />
- Ağız kuruluğu, ağız yaraları<br />
<strong>Sigara</strong> bırakma döneminde karşılaşılabilecek<br />
sorunların geçici olduğu, sigarayı bırakan pek çok<br />
kişide görülebileceği, başa çıkmak için kendisinin de<br />
yöntemler geliştirebileceği gibi, aşağıdaki önerileri<br />
de uygulayabileceği vurgulanmalıdır.<br />
Huzursuzluk, gerginlik, sinirlilik, aşırı tepki <strong>ve</strong>rme<br />
eğilimi, hayattan zevk alamama söz konusu<br />
olduğunda yürüyüşe çıkmak, duş almak, spor<br />
yapmak, müzik dinlemek, hobilere zaman ayırmak<br />
rahatlatıcı olabilir.<br />
Uykusuzluk <strong>ve</strong> baş ağrısı için akşam saatlerinde çay,<br />
kah<strong>ve</strong>, kola gibi kafeinli içecekleri olabildiğince<br />
içmeme <strong>ve</strong>ya az içme, ılık duş alma, ılık süt, bitki<br />
çayları içme yararlı olabilir.<br />
Kabızlık oluştuysa bol su içmek, kayısı, incir, armut<br />
gibi mey<strong>ve</strong>ler, kepek unundan yapılmış ekmek,<br />
yeşil yapraklı sebzeler, tahıl gibi posa içeriği yüksek<br />
yiyecekler tüketmek, her gün aynı saatlerde tuvalet<br />
alışkanlığı kazanmak sorunu çözmeye yardım<br />
edebilir.<br />
Ağız kuruluğu olduğunda su içmek, sakız<br />
çiğnemek bu sorunu giderebilir. Ağızda yaraların<br />
çıkması durumunda iyileşmesine yardım etmek<br />
için karbonatlı ağız gargaraları, kapatıcı pomatlar<br />
kullanabilir (5,6,7).
Change language