You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
Özel Durumlarda <strong>Sigara</strong> <strong>Bırakma</strong><br />
sigara kullanımın sorgulanması <strong>ve</strong> antipsikotik<br />
dozlarının buna göre ayarlanması önem arz<br />
etmektedir. Ayrıca bu hastalar sigarayı bıraktıklarında<br />
da antipsikotik dozlarının yeniden düzenlenmesinin<br />
gerekebileceği akılda tutulmalıdır (7).<br />
Bipolar Bozukluk <strong>ve</strong> <strong>Sigara</strong><br />
Bipolar bozukluğu olan hastalar arasında şimdiki<br />
sigara kullanımının sıklığı farklı çalışmalarda %30<br />
ile %70% arasında bildirilmiştir (10). Yaygınlık<br />
çalışmaları yöntemsel farklılıklar nedeniyle oldukça<br />
farklı sonuçlar <strong>ve</strong>rse de Amerika <strong>ve</strong> Avrupa’da<br />
yapılan kontrollü çalışmalar, tutarlı biçimde, bipolar<br />
bozukluğu olan hastalarda sigara kullanımının<br />
genel toplumdan 2–3 kat fazla olduğunu ortaya<br />
koymaktadır (10). <strong>Sigara</strong> kullanan bipolar<br />
hastalarında duygudurum belirtilerinin daha şiddetli<br />
olduğu gösterilmiştir (11). Bu hastalarda hızlı<br />
döngülülük, genel hastalık şiddetininin fazla olması,<br />
intihar düşüncesi <strong>ve</strong> girişimleri, depresif belirtilerin<br />
şiddetli olması söz konusudur.<br />
Bipolar hastalarında sigara kullanımının yaygın<br />
olmasının nedeni, hem sigaraya başlama<br />
olasılıklarının yüksek hem de sigarayı bırakabilme<br />
olasılıklarının görece düşük olmasıyla ilişkilidir.<br />
Wilens <strong>ve</strong> arkadaşları bipolar bozukluğu olan<br />
adolesanların sigaraya başlama olasılıklarının<br />
herhangi bir psikiyatrik bozukluğu olmayan yaş<br />
uyumlu kontrol grubundan yüksek (sırasıyla<br />
%22’ye %4) olduğunu göstermişlerdir (12). Pek<br />
çok çalışma, sigara kullanan bipolar hastalarının<br />
genel toplumdaki sigara kullanıcılarından daha<br />
ağır içici olduğunu göstermiştir (4) <strong>ve</strong> bu durum<br />
da bırakmalarını zorlaştırmaktadır. Yaşam<br />
boyu herhangi bir yoğunlukta sigara kullanmış<br />
bipolar hastaları arasında sigarayı başarılı şekilde<br />
bırakanların oranı genel toplumdakinden düşüktür<br />
(bipolar hastalarında %8–%16, genel toplumda<br />
%33–%43) (4).<br />
Bipolar bozukluk ile sigara kullanımının ilişkisinin<br />
altında yatan mekanizmalar karmaşık <strong>ve</strong><br />
multifaktoriyaldir, hem biyolojik hem de çevresel<br />
etmenleri içerir. Bu ilişki hem iki yönlü hem de<br />
ortak risk faktörleri ile ilişkilidir. Bipolar bozukluğun<br />
varlığının sigaraya başlama <strong>ve</strong> sürdürme riskini<br />
arttırması, sigara dumanının monoamin oksidaz<br />
(MAO) enzimini inihibe edici etkiye sahip oluşuna<br />
<strong>ve</strong> nikotinin duygudurumu düzelten (serotonin) <strong>ve</strong><br />
keyif <strong>ve</strong>ren (dopamin) nörotransmiterlerin salınımını<br />
arttırmasına bağlanabilir (10). Bu görüş self–<br />
medikasyon hipotezi olarak bilinir <strong>ve</strong> maddenin<br />
istenmeyen duyguları kaldırmak için kullanıldığını<br />
öne sürer. Duygudurumu düzeltme dışında nikotinin<br />
bir başka etkisi de dikkati gibi bilişsel işlevleri<br />
arttırma kapasitesidir (10). Nikotinin bu özelliği,<br />
başta dikkat eksikliği hiperaktivite bozukluğu olmak<br />
üzere bipolar bozukluk, şizofreni <strong>ve</strong> depresyon<br />
gibi bilişsel yetileri etkileyen bozukluklarda sigara<br />
kullanımının yaygın olmasını açıklamamıza yardım<br />
eder. Bipolar bozuklukta da kullanılan antipsikotik<br />
ilaçlar yukarıda açıkladığımız yollarla sigara<br />
kullanımını pekiştirir. Karbamezapin, sitokrom<br />
P450 enzimlerinden CYP2A6’ü indükleyerek<br />
nikotinin metabolizmasını arttırır (13). Valproat<br />
benzer bir etkiye sahip değildir. Nikotini hızlı<br />
metabolize eden kişilerin daha ağır sigara içicisi<br />
oldukları bilinmekle birlikte ilaçların neden olduğu<br />
nikotin metabolizmasındaki değişikliklerin sigara<br />
içme davranışı üzerindeki etkisi tam olarak ortaya<br />
konmamıştır (10).<br />
<strong>Sigara</strong> kullanımın kendisi de bipolar bozukluğun<br />
gelişmesi riskini arttırabilir. Nikotine kronik<br />
maruziyet, beyindeki limbik sistemde yer alan<br />
nikotinik asetilkolin reseptörlerini desensitize ederek<br />
depresyon gelişmesi riskini arttırır (14). Nikotinin<br />
hipokampüsteki serotonin yolakları üzerindeki etkisi<br />
nedeniyle uzun süre sigara kullananlarda sigaranın<br />
kesilmesi depresyonu tetikleyebilir (15). Çeşitli vaka<br />
bildirimlerinde sigaranın ani bırakılması sonrası<br />
depresyon ya da mani ortaya çıkışı, bupropion ya<br />
da vareniklin tedavisi sırasında mani, bupropionun<br />
kesilmesi sonrası mani tarif edilmiştir.<br />
Bipolar bozukluk <strong>ve</strong> nikotin bağımlılığı ortak<br />
bazı genetik <strong>ve</strong> çevresel risk faktörlerine sahiptir.<br />
Katekol–O–metiltransferaz (COMT), dopamin<br />
transporter <strong>ve</strong> serotonin transporter genleri hem<br />
bipolar bozukluk hem de nikotin bağımlılığı için<br />
aday genlerdir (16). Ayrıca dopamin, serotonin<br />
<strong>ve</strong> norepinefrinle ilgili nörokimyasal sistemler her<br />
iki bozuklukta da rol oynarlar. Bazı çalışmalarda<br />
bipolar bozukluk <strong>ve</strong> nikotin bağımlılığında yapısal<br />
<strong>ve</strong> işlevsel bozukluk gösteren beyin bölgelerinde<br />
örtüşme gösterilmiştir. Özellikle ön limbik ağ<br />
üzerinde durulmaktadır ki bu sistem, manideki<br />
dürtüsellik <strong>ve</strong> afektif disregülasyon, nikotin<br />
bağımlılığındaki disfonksiyonel ödül işlemiyle<br />
ilintilidir (10). Her iki bozuklukta da prefrontal<br />
bölgenin çeşitli alt alanları arasında hacimsel farklar<br />
bildirilmiştir. Ayrıca her iki bozuklukta da yapılan<br />
fMRI çalışmaları kortikolimbik alanlarda aktivasyon<br />
farkları göstermiştir (10). Çocukluk çağı travmaları<br />
da her iki bozuklukla ilgili çevresel etmenlerdendir<br />
(17). Alkol <strong>ve</strong> madde kullanımı da her iki bozukluğun<br />
başlangıç <strong>ve</strong> gidişiyle ilişkili bulunmuştur (10).<br />
Depresyon <strong>ve</strong> <strong>Sigara</strong><br />
Depresyon çok yaygın <strong>ve</strong> ciddi yeti yitimine neden<br />
olan bir bozukluktur. Sağlık Bakanlığı tarafından<br />
7479 kişi üzerinde yapılan “Türkiye Ruh Sağlığı<br />
Profili” araştırmasına göre depresif nöbet yaygınlığı<br />
%4,0’tür. Yaygınlık kadınlarda %5,4 erkeklerde<br />
ise %2,3 olarak bulunmuştur. En sık rastlanan<br />
61
Change language