Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
Türk Toraks Derneği - Tütün Kontrolü Çalışma Grubu <strong>2014</strong><br />
11<br />
<strong>Sigara</strong> <strong>Bırakma</strong> Başarısı Üzerine Etkili Faktörler<br />
44<br />
<strong>Sigara</strong> içenler sigara içmeye iki sebepten devam<br />
ederler; ya henüz herhangi bir bırakma girişiminde<br />
bulunmamışlardır ya da bırakma girişiminde<br />
bulunmuş fakat başarısız olmuşlardır. Sağlık<br />
hakkında endişeler <strong>ve</strong> sigara fiyatlarının artışı<br />
gibi faktörler bırakma denemesi için en bilinen<br />
tetikleyicilerdir ancak asıl soru, içicinin içmeyen<br />
biri olmasını engelleyen gerçek bariyerler nelerdir<br />
sorusudur.<br />
<strong>Sigara</strong> içenlerin %70’inin sigarayı bırakmak<br />
istemesine <strong>ve</strong> yaklaşık %30-40’ının “kendi başına”<br />
bırakma denemesinde bulunmasına karşın, %5’den<br />
daha azı uzun süre içmemeyi başarabilmektedir<br />
(1). Tütün kullanımı, başarısız bırakma girişimi<br />
yani nükslerle seyreden, tedavi edilebilir kronik<br />
bir hastalık olarak kabul edilmektedir <strong>ve</strong> tüm diğer<br />
kronik hastalıklarda olduğu gibi bu hastalığın da<br />
tedavi başarısı profesyonel destek <strong>ve</strong> farmakolojik<br />
yöntemlerle önemli ölçüde artmaktadır (2).<br />
Ülkemizde giderek yaygınlaşan sigara bırakma<br />
poliklinikleri, kılavuzların önerdiği davranışsal<br />
bilişsel yöntemlerle motivasyonel destek <strong>ve</strong><br />
farmakolojik tedavinin birlikte uygulanabildiği<br />
birimlerdir <strong>ve</strong> içicilerin sigara bırakma başarısı<br />
üzerine önemli katkılar sağlamaktadır. Şüphesiz<br />
sigara bırakma polikliniklerinin başarı oranları,<br />
<strong>ve</strong>rilen desteğin içeriğine, yoğunluğuna, yöntemine<br />
<strong>ve</strong> hatta hekime göre farklılık gösterebilmektedir.<br />
<strong>Bırakma</strong> günü sonrası kısa aralıklarla yapılan<br />
kontrollerin, davranışsal bilişsel yöntemler ışığında<br />
<strong>ve</strong>rilen etkin motivasyonel desteğin ya da en<br />
uygun farmakolojik ajanın seçilmesi gibi etkenlerin<br />
içicilerin bırakma başarısını etkilediği bilinmektedir<br />
ancak bu bölümde özellikle içicinin sigara bırakma<br />
başarısı üzerine etkili “kendisine ait faktörler”<br />
tartışılacaktır.<br />
<strong>Sigara</strong> bırakma yardımı <strong>ve</strong>ren bir hekim için,<br />
sigara içicilerinin tiplerini belirleyen karakteristik<br />
özellikleri <strong>ve</strong> bırakma başarısı ile ilişkisini bilmek<br />
önemlidir.Çünkü bırakma başarısı <strong>ve</strong>ya başarısızlığı<br />
ile ilişkili özellikler ya da içici tipleri bilinirse;<br />
bırakma sürecinde yeniden içmeye başlayabilecek<br />
olanları öngörülebilir <strong>ve</strong> onların bırakma başarısını<br />
arttırabilecek daha uygun desteği planlanabilir.Tabi<br />
bu gerçeği bilmek, sigara içicilerinden oluşturulmuş<br />
<strong>ve</strong> doğru yöntemlerle yapılmış kohortlardan başarı<br />
faktörlerini iyice öğrenme isteğini kabartabilir<br />
ama maalesef sigara bırakma başarısının kesin <strong>ve</strong><br />
net belirteçleri günümüzde henüz bulunabilmiş<br />
değildir.<br />
Sosyodemografik özellikler, psikososyal faktörler,<br />
sigara anamnezi <strong>ve</strong> bağımlılık derecesinin bırakma<br />
başarısı ile ilişkisi yaygın olarak incelenmiştir ancak<br />
sonuçlar zaman zaman birbirinden oldukça farklıdır,<br />
çoğunlukla da açık <strong>ve</strong> net değildir. 2011 yılında<br />
yayınlanmış bir sistemik derlemede; derlemeye<br />
alınan çalışma sonuçları arasında ciddi düzeyde bir<br />
heterojenite olmasına rağmen, yalnızca “bağımlılık<br />
düzeyinin” başarılı bir girişimin sürekli olarak<br />
belirleyicisi olabileceği bildirilmiştir (3,4).<br />
Sözkonusu derlemedeki çarpıcı sonuçlardan biri de;<br />
doğu asya populasyonunun <strong>ve</strong> batı toplumlarının,<br />
en populer sigara bırakma başarısı belirteçleri<br />
(yaş, sigara içme süresi, istek <strong>ve</strong> kararlılık gibi)<br />
konusunda bile farklılık gösterebildikleridir. Aslında<br />
bu sonuç, sigara bırakma başarısını belirleyen<br />
bulguların genellenemeyeceğinin bir göstergesi<br />
olabilir. Ülkelerarası sosyokültürel farklılıkların,<br />
sigara içme davranışı üzerine olduğu gibi sigarayı<br />
bırakma başarısı üzerine de etkisi olduğunu göz ardı<br />
edilmemelidir.<br />
<strong>Sigara</strong> bırakma başarısı üzerine etkili olan faktörleri<br />
belirli ana başlıklar altında incelemek, belki bu<br />
karmaşık tabloyu netleştirebilir:<br />
1.Niyet, Kararlılık, Motivasyon<br />
<strong>Sigara</strong> bırakmaya niyet etmeyi <strong>ve</strong> kararlı olmayı<br />
sağlayacak olan “motivasyon” üzerine pek çok<br />
araştırma yapılmıştır. <strong>Sigara</strong> bırakmak için uygun<br />
motivasyonun, sigara bırakma başarısı üzerine<br />
içicinin bağımlılık düzeyinden çok daha önemli<br />
bir etkisi olduğunu ileri süren yayınlar görmek<br />
mümkünken, motivasyonun yalnızca bırakma<br />
niyetinin <strong>ve</strong>ya sigara bırakma girişiminin tetikleyicisi<br />
olduğunu ancak bırakma başarısı üzerine beklenen<br />
etkiyi yapamadığını iddia eden yayınlar da<br />
mevcuttur.Nitekim içicilerin motivasyonlarının<br />
güçlü olduğuna dair kendi bildirimleri, bırakma<br />
başarısı ile ilişkili bulunmamıştır (4,5).<br />
Elbette içicinin sigara bırakma süreci evrelerinden<br />
hangisinde olduğu çok önemlidir. Düşünme<br />
<strong>ve</strong>ya hazırlık evresinde olan içicilerin bırakma<br />
denemelerinin daha başarılı sonuçlar elde etmesi
Change language