Zoran Sulejmanov - Penologija (p.778)

seksualni kontakti. Vo toj pogled vo nekoi zemji se odi do tamu {to se
formiraat me{oviti zatvori, odnosno zatvori vo koi zaedno
prestojuvaat ma`i i `eni. Me|utoa, ako se ima predvid deka li{uvaweto
od heteroseksualnite kontakti vo izvesen del e vo funkcija na
ostvaruvaweto na pravdata, spored nas mnogu podobro e re{enieto na
onie zemji (vo koi spa|a i na{ata) spored koe vo samata ustanova
postojat posebno uredeni prostorii za ovaa namena. Za taa cel slu`at
i doma{nite otsustva {to, se razbira, kako i predhodnata pogodnost
najprvin treba da se zaslu`i.
Od iznesenoto mo`e jasno da se zable`i deka osudenite lica vo
penietencijarnite ustanovi se izlo`eni na niza deprivacii i
ograni~uvawa {to kaj niv predizvikuvaat raznovidni psihi~ki
posledici. Ovie posledici se javuvaat vo vid na brojni tenzii,
stresovi, vo intrapsihi~ko povlekuvawe i osamenost, vo poti{tenost,
apatija i depresija, blokirawe na procesot na misleweto,
intelektualno nazaduvawe {to odi do oglupavenost na li~nosta i vo
drug vid na psihi~ki opteretuvawa i izma~uvawa.
Stanuva zbor za takvi neprijatnosti {to kaj osudenikot
predizvikuvaat ma~nina, lo{o raspolo`enie, smaluvawe na interesot
za sebe, za drugite i nastanite okolu sebe i drugi rastrojstva na
psiholo{kata ramnote`a. Seto toa vodi kon ru{ewe na samodoverbata,
gordosta i inicijativnosta, kon povlekuvawe na osudenikot
od realniot svet i negova zamena so budni soni{ta (fantazii i
iluzii) za slobodata, kon depersonalizacija na li~nosta, odnosno kon
rastrojstvo na negoviot emocionalen `ivot i gubewe na smislata za
`ivotnite celi. Na toj na~in doa|a do duhovno propa|awe na
osudenikot koe {to ponekoga{ prerasnuva i vo te{ki patolo{ki
oblici.
Vo obidot da gi sumirame ovie neprijatnosti dojdovme do
zaklu~ok deka deprivacijata na slobodata vodi kon sostojbi na slabost
i bespomo{nost. Od deprivacijata na avtonomijata proizleguva kriza
na identitetot i avtomatizam vo povedenieto na osudenikot.
Deprivacijata na sigurnosta sozdava anksioznost, deprivacijata na
materijalnite dobra i uslugi vodi kon statusni degradacii i
naru{uvawe na pretstavata na osudenikot za sebe, a deprivacijata na
heteroseksualnite odnosi kon iskol~uvawe na seksualniot nagon i
moral.
Navedenite zatvorski neprijanotsti ostvaruvaat razorno
dejstvo najprvin vrz li~nosta na osudenikot, a potoa i vrz procesot na
prevospituvaweto. Intenzitetot na toa dejstvo mo`e da bide pomal
ili pogolem no, sekoga{ e zavisen od vidot na ustanovata, karakterot
na re`imot {to vo nea se sproveduva, sostavot i strukturata na
osudeni~kata populacija i subjektivnite obele`ja na sekoj poedinec.
Ottuka poteknuva zna~eweto na istra`uvawata na ovie pojavi i
vlijanija, za{to pridonesuvaat za iznao|awe re{enija so ~ija pomo{,
ako ne mo`at do kraj da se otstranat, mo`at barem zna~itelno da se
smalat i ubla`at.
607