Haïti: les chemins de la transition - Small Arms Survey

Préface créole
Ayiti oblije fe fas a de gro kokenn pwoblem pou remet sekirite pesonel ak
stabilite nasyonal nan peyi-a. Kominote entenasyonal ansanm ak Misyon l’ONU
voye pou mete l’od nan peyi d’Ayiti (swa MINUSTAH) reisi anpeche ke sitiasyon-a,
viz a vi sekirite pesonel, pa pi red nan yon premie tan, malgre instans
ak frekans violans kont moun, ansamn ak pwoblem zam ki rive men rote nan
ane 2004. Men toujou gen anpil konfuzion nan futu rol kap joue ansyen Arme
d’Ayiti (FADH) ensi ke pou rive konvenk oganizasyon popile, gang arme,
gwoup kriminel, konpani sekirite prive ansanm ak individu kap pote zam,
pou yo depoze zam yo e kite sa. Dat gouvenman proviswa bay pou sa fet an
ane 2004 gen tan pase san anyen pa fet. An memn tan menm gwoup sa yo ap
pran fos e ap etabli kontak nan tout peyi a. L’eta pa gen ni lejitimite ni otorite
nan zie pwop pep li.
Peyi a bezwen jwenn yon moyen pou lanse, de fason serie pou tout bon vre,
yon pwogram de dezarmeman, demobilizasyon ak re-entegrasyon (DDR). San
yon demilitarizasyon tout bon vre de gwoup arme, asistans umanite ak pwogram
devlopman kontinue ap an dange. Sek visie sa-a nan peyi d’Ayiti ap
kontinue. Komisyon enter-Ameriken sou dwa de l’om de l’OEA anonse, ‘dapre
sa nou we gwoup arme kontrole sekirite nan zon kle aksyon kap pase nan
peyi-a e kote l’Eta pa bay ase proteksyon pou moun ki viv la.’ Eleksyon prezidensiel
ansanm ak eleksyon palemante gen pou fet 13 novanm 2005, pou nou
rive etabli enstitisyon demokratik tout bon vre pral gen yon konpwomi pou
tet politik tet chage kap vin pi grav si pwogram DDR la pa fet de fason a se
ke pep la ladan.
Malgre yon supo jeneral pou Kad Ko-operasyon Proviswa (swa CCI) pou
asire refom politik, reabilizasyon, ansanm ak rekonstriksyon ekonomik, gouvenman
provizwa ak MINUSTAH pa we bagay menm jan. Konsey de Sekirite
l’ONU, bay MINUSTAH yon manda ki oblije yo bay supo a refom konstitisyonel
e refom politik, yo gen pou yo bay fos a gouvenans peyi-a, pou asiste nan
mentyen sekirite ak lod piblik. Yo gen manda pou bay supo a gouvenman
provizwa ansanm ak sosyete sivil pou yo promouvwa e respekte dwa de l’om,
e ki mande yo tou asiste nan refom la polis ak sekte jidisye. Tout pati politik
ensi ke anpil nan reprezantan sosyte sivil ayisien, rekonet ke dezarmeman se
yon priorite men jouk jounen jodi Gouvenman Provizwa-a ansanm ak Polis
Nasyonal d’Ayiti gen le pa prese pou pran inisyativ pou bagay yo mache.
Kominote entenasyonal bay enpresyon yo ta vle bay supo a CCI—yo promet
1,085 bilyon dola US nan yon rankont kote oganizasyon ki kab bay kob ki fet
an out 2004. Aloske operasyon solda MINUSTAH ki pou kenbe l’od ansam ak
misyon sivil la ale tro dousman premie sis mwa nan peyi -a, yo rive jwenn fos
debu 2005 e manda-a renouvle pou jouk juen 2005, sa pa suprann peson.
Menm avek sa, l’ONU ap travail tre dousman pou reisi ko-odone aktivite yo.
Mank de sekirite kontinie ap rann sityasyon-a difisil pou yo deplase nan peyi-a
ansamn ak fe envestisman: Pi plis ONG ap travay nan yon sitiyasyon kote
nenpot bagay ka pase e se tout tan y’ap evakue zon sa yo. Tandis ke envestisman
nan sekirite oblije pou Ayiti reprann, realite jouk jounen jodi se ke sevis
piblik ansanm ak ekonomi peyi-a tet an ba.
Rapo sa-a bay yon l’ide de kriz sekirite ki bare peyi d’Ayiti kounye-la-a. Se
Depatman Zafe Etranje la Swis (DFAE) ki mande yo fe rapo sa-a, enfomasyon
yo jwenn demontre e konsantre sutou sou: konsekans violans kap fet sou pep
la ki vin pi red chak jou, aktivite ak repatisyon de gang arme ensi ke trafik zam
an Ayiti, eksperyans resant pwogram dezarmeman, demobilizasyon ak reentegrasyon
ansanm ak refom sekte sekirite. Rapo sa-a pa reprezante pwen
de vu ni entansyon DFAE. An aksantuan grande ak magnitud disponibilite
zam e move uzaj yo nan peyi-a ansanm ak difikilte ki ale avek sa, swa
pwoblem pou entreprann asistans humanite ak devlopman nomal, rapo sa-a
mande pou nou konsantre sou yon pwogram DDR ansanm ak refom sekte
sekirite pou bay Ayiti yon tranzisyon lape.
xviii Small Arms Survey Occasional Paper 14
Robert Muggah Haïti: les chemins de la transition xix