scarica qui - Dipartimento di Filosofia

Un unico partito possibile? 239quam est illum hominem esse, et sic de ceteris (Id., De universalibus ..., pp. 77,78); Quilibet debet in universali velle quidquid Deo placuerit esse factum; etcum fuerit particulariter illud notum, debet particulariter illud velle; et sicillud quod debet velle particulariter ex mandato, debet velle universaliter velconfuse. ... Et tunc, si plus diligimus universitatis pulcritudinem quampersonale commodum, ut debemus, tribulacionem cum pacienti gaudiosufferemus, scientes secundum beatum Augustinum ... quod nec mors necpena infligitur nisi iuste (Id., De dominio divino ..., pp. 151, 152); inoltre, siveda Id., De statu innocencie ..., pp. 487, 488.82 Cfr. A. Kenny, Realism and Determinism in the early Wyclif ..., pp. 174‐176.83 Per una trattazione più accurata si rimanda a S. Simonetta, Si salvi chi può?..., pp. 67‐78.84 Tercio instatur per hoc quod ‘vel est processus in infinitum in causis, velaliqua causant se reciproce’. Sed dictum est secundam partem esse veram, eoquod aliter, cum omne causatum habet completam causam ex qua sequituripsum esse ..., sequitur quod omnis effectus absolute necessario eveniret. Sicutergo forma causat materiam et econtra, sanitas laborem et econtra,individuum speciem et econtra, integrum suam partem et econtra; sic Deivolicio creaturam et creatura Dei volenciam econtra (J. Wyclif, De dominiodivino ..., p. 159). Wyclif nega, insomma, la possibilità di risalire la seriedelle cause senza mai pervenire alla causa prima, che è Dio; al contempo,afferma che la causa e l’effetto si presentano simultaneamente e sonoesplicativi l’un dell’altra, anche nel caso della relazione tra Creatore ecreatura. Si veda al riguardo anche: Ita existentia creaturae, licet sittemporalis, causat in Deo relationem rationis aeternam, quae sempercausatur et semper est complete causata. Nec sequitur ex isto quod Deus sitmobilis cum ad talem habitudinem est motus […] nec sequitur ex isto quodhomo potest perficere Deum, cogere eum, vel causare in eo volutionem,scientiam vel aliquod absolutum (Id., Tractatus de universalibus ..., pp. 343,344)85 Et patet quod omnis volicio Dei adintra est immobilis, et per consequens nonest trahibilis, curvabilis, anullabilis, obeditiva, regibilis, ducibilis,gubernabilis, fragilis, impotens, vincibilis, frustrabilis, licenciabilis, activa perse proprie, vel passiva. Ista enim solum competunt rebus per se in genere, etnon relacioni solummodo racionis (Id., De dominio divino ..., p. 149).86 Tercia maneries relacionum in Deo est fundata in eius actu intrinseco et inexistencia creature, ut sciencia, volucio, intendencia, propositum, consilium,predestinancia, et similia. Ille enim relaciones sunt eterne, et contingentes in