11.07.2015 Views

scarica qui - Dipartimento di Filosofia

scarica qui - Dipartimento di Filosofia

scarica qui - Dipartimento di Filosofia

SHOW MORE
SHOW LESS

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.

Un unico partito possibile? 249attribuire a Dio un ruolo analogo, si veda S. Simonetta, Si salvi chi può? ..., p.79.130 Anche a proposito degli scritti giovanili (cfr. supra, pp. 237, 238, nota 74), siè preferito in questa sede non addentrarsi nella complessa riflessionewycliffita circa la grazia e la predestinazione, che pure è materia <strong>di</strong> grandeinteresse e <strong>di</strong> notevole rilevanza ai fini della presente trattazione. Miriprometto <strong>di</strong> tornare su questo punto in futuro, proponendo una sorta <strong>di</strong>tassonomia della grazia all’interno della vasta produzione <strong>di</strong> Wyclif.131 Distinzione che Wyclif rispetta a suo modo e che merita <strong>di</strong> essereapprofon<strong>di</strong>ta in altra sede. Per una prima introduzione al tema si vedano:M. Wilks, Predestination, Property, and Power ..., pp. 18‐23; I. C. Levy, Wyclifand the Christian Life ..., pp. 355‐359.132 J. Wyclif, Trialogus ..., p. 122 (sottolineature nel testo).133 Ibidem, ove si legge anche: Nec est inconveniens sed consonum, quodaeternum hujusmo<strong>di</strong> respectum causetur ab aliquo temporali, suo temporesuccedente; ut, <strong>qui</strong>a hoc est, et sic proficit et perficit mundum, Deus or<strong>di</strong>natillud fore; antecedens est temporale, et consequens est aeternum.134 Si ba<strong>di</strong>, oltretutto, che la trattazione della necessità delle presenza del malein tale capitolo, così come in altri, è condotta in continuità con la riflessionegiovanile: anche nel Trialogus, infatti, Wyclif sembra confidare nel fatto chela <strong>di</strong>stinzione tra esse primum e esse secundum consenta <strong>di</strong> spiegare come lapunizione <strong>di</strong>vina ristabilisca l’or<strong>di</strong>ne violato e contribuisca a realizzare ildecreto <strong>di</strong>vino. A titolo esemplare si veda: Verumtamen sicut peccatum<strong>di</strong>citur ens ad sensum ae<strong>qui</strong>vocum, ita <strong>di</strong>citur esse bonum, cum Gregoriusvocat ‘necessarium’ Adae peccatum et ‘culpam felicem’, cum occasioneaccepta per Dei gratiam multum prodest. Nec Deus posset peccatum sinereesse vel fieri, nisi per accidens multum proficeret, <strong>qui</strong>a si peccatum est, tuncDeus punit illud, et per consequens ejus justa punitio multum prodest. Et ida<strong>di</strong>citur Deus velle peccatum quo ad esse suum secundum, quod estoccasionaliter proficere. Peccatum tamen <strong>di</strong>citur satis ae<strong>qui</strong>voce habere essesecundum, <strong>qui</strong>a illud est esse bonum quod conse<strong>qui</strong>tur ad deesse. Et itaquamvis tam Deus quam creatura velit peccatum sic esse et sic prodesse, nontamen est justum Deum velle hominem peccare, vel in hoc homini complacere,<strong>qui</strong>a tales prae<strong>di</strong>cationes <strong>di</strong>cunt esse primum peccati vel suum deficere (ivi,pp. 141) (sottolineature nel testo).135 Ivi, pp. 154, 155 (sottolineature mie).

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!