11.07.2015 Views

scarica qui - Dipartimento di Filosofia

scarica qui - Dipartimento di Filosofia

scarica qui - Dipartimento di Filosofia

SHOW MORE
SHOW LESS

Create successful ePaper yourself

Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.

Un unico partito possibile? 247116 Ivi, pp. 51, 52.117 Si ricor<strong>di</strong> che Leibniz nei Saggi <strong>di</strong> Teo<strong>di</strong>cea rimprovera ad Abelardo e Wyclif<strong>di</strong> aver sostenuto, al contrario, che Dio non può fare altro che ciò che fa. Cfr.supra, p. 193.118 J. Wyclif, Trialogus ..., p. 67. Wyclif argomenta poi che – come già si è visto –del peccato Dio non ha idea alcuna, poiché ha idea solo delle cose esistenti,dotate pertanto <strong>di</strong> esse intelligibile. Cfr. supra, p. 205.119 Ingannato da una scorretta interpretazione dell’etimologia <strong>di</strong> <strong>di</strong>alogus,Wyclif intitola Trialogus la sua opera, concepita come un <strong>di</strong>alogo tra treinterlocutori: Alithia, allegoria della filosofia, Pseustis, della menzognasofistica dei moderni (i maestri nominalisti), Phronesis, del connubioauspicato da Wyclif tra logica e logica della Scrittura. In merito, si vedanoZ. Kaluza, La notion de matière dans la doctrine wyclifienne, in Mt. FumagalliBeonio Brocchieri e S. Simonetta, John Wyclif: logica, politica e teologia ...,pp. 113‐151: pp. 146, 147; inoltre, K. Ghosh, Logic and Lollardy, “Me<strong>di</strong>umAevum” 76.2 (2007), pp. 251‐267: p. 265, nota 27.120 Ivi, p. 68, ove si legge anche: Aliter enim non foret omnipotens, cum ad omniaquae potest, terminatur sua potentia inclusive; et sic nemo foret culpanduspropter ali<strong>qui</strong>d quod faceret, cum absolute necessario illud eveniret, quo<strong>di</strong>mpugnat libertatem <strong>di</strong>vinae potentiae.121 Cum multae sint res rationis, quae non habent existentiam vel esse existereformaliter intelligendo, patet, quod falsum assumis, cum Deus intelligit quodhoc est vel erit, et intelligit quod hoc non erit, cum multis veritatibus rationissimilibus, quae non possunt habere existentiam actualem. Conce<strong>di</strong> tamenpotest, quod omne quod potest existere, tempore suo existit, et sic Deuscommunicat omni homini intellectivam potentiam super omne, quod ipseintelligit; tamen necessario alio modo intelligit, quam est modus quo homopotest intelligere, cum <strong>di</strong>stinctissime et inerrabiliter Deus solum intelligit,homo autem nihil intelligit nisi errabiliter et confuse (ivi, p. 69)(sottolineatura nel testo).122 Scio tamen, quod ista via est valde <strong>di</strong>fficilis, et multis quae quondam opinatussum, satis contraria; paratus tamen semper sum revocare <strong>qui</strong>d<strong>qui</strong>d <strong>di</strong>xero,doctus quod sit contrarium veritatis (ivi, p. 70).123 Ivi, pp. 69, 70 (sottolineature nel testo).124 A quest’or<strong>di</strong>ne <strong>di</strong> riflessioni si accompagna l’interrogativo in merito allaliceità <strong>di</strong> porre un limite alla potenza <strong>di</strong>vina: Quando arguitur illis [scil. i

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!