Groene Hart met landbouw naar een hoger peil? Over de ... - LEI

van bedrijf tot bedrijf afhankelijk van de gesteldheid van het terrein en het soort bedrijfsvoering.
De meest economische bedrijfsaanpassing op wat langere termijn is wellicht een
melkkoe te zoeken - via gerichte fokkerij of vervanging - die minder gevoelig is voor jaarlijkse
fluctuaties in de kwaliteit van het eigen ruwvoer - met een lagere gemiddelde
productie - dan het huidige type koe. Dit leidt echter wel tot een hogere kostprijs per liter
melk (zie hoofdstuk 2). Binnen dit beeld van economische bedrijfsaanpassing verdwijnt
ook een deel van de melkveestapel om plaats te maken voor robuust vleesvee dat 'weg
weet met' de toenemende hoeveelheid ruwvoer van onvoldoende kwaliteit voor melkvee,
vooral in natte jaren. De meest economische bedrijfsaanpassing spoort slecht met de instelling
van veel melkveehouders. Een melkveehouder wil bijna per definitie mèlken. Dit
geldt het meest nadrukkelijk voor boeren die zijn toegerust met specialistische professionaliteit:
zij gaan een dreigende terugval in de melkproductie primair te lijf met extra
aankopen van energie- en eiwitrijk krachtvoer. Het geldt in mindere mate voor melkveehouders
die zijn toegerust met ambachtelijke professionaliteit. Van den Ham et al., 1998
spreekt in verband met de reactie van boeren op peilverhoging over integratiegerichte boeren.
Deze ambachtelijke boeren denken eerder over een ander type melkkoe maar ook over
met mate meer krachtvoer aankopen, en - meest belangrijk in dit verband - zij zoeken naar
mogelijkheden om de productiviteit van de hogere percelen te verbeteren. Er zijn aanwijzingen
dat nog veel is te winnen in hoeveelheden kwalitatief hoogwaardig voer wanneer
boeren hun bedrijven meer gaan opvatten als een uitgebalanceerd systeem van voedering,
melkproductie, mestbereiding, bodem/graslandverzorging, voederwinning, en diergezondheid
(Eshuis et al., 2001). Bij deze ambachtelijke beroepsopvatting hoort in het
veenweidegebied ook het benutten van slootbagger als meststof en zorgen voor slootwater
van de best denkbare kwaliteit als drinkwater voor het melkvee.
Wie de kwaliteit van de leefomgeving ter harte gaat zal gemengde indrukken overhouden
aan deze intensivering van het grondgebruik op het minst natte deel van het
veenweidegebied. Wat goed is voor boer en melkvee is veelal ook goed voor de natuur zoals
het schone slootwater en het actieve bodemleven waar ambachtelijke boeren oog voor
hebben. Het belangrijkste breekpunt tussen boeren en, van economische belangen vrijgestelde,
behartigers van omgevingskwaliteiten zal zijn dat de intensieve melkveehouderij
van ambachtelijke boeren 'drijft op' het versnellen van de kringloop van organische materiaal,
wat in een veenweidegebied tevens een versnelde bodemafbraak inhoudt. Deze boeren
en beschermers van de leefomgeving kunnen elkaar vinden in het zoeken naar praktijken
die emissies naar water en lucht, ook bij een intensieve bedrijfsvoering, beperken. Omgevingsmensen
koesteren vooral tegenstrijdige gedachten wanneer zij te maken krijgen met
ambachtelijk boeren met een biologisch bedrijf. Zij willen het liefst overal peilverhoging,
dus 'bovenbemaling' voor hogere delen van kavels, maar dit zou, zonder compensatie, de
economische doodsteek zijn voor biologische bedrijven die ook zonder deze extra aanslag
belangrijk meer agrarische productiewaarde verliezen door peilverhoging dan conventionele
melkveebedrijven (ongeveer ƒ 350,- per hectare extra). Dit sympathieke bedrijf moet
het op veengrond, meer nog dan andere weidebedrijven, hebben van verterend humus.
Een economische reactie van boeren op peilverhoging zou zijn te zoeken naar mogelijkheden
tot natuurontwikkeling op stukken land die door peilverhoging landbouwkundig
marginaal zijn geworden, voorzover daar overheden of andere sponsors voor zijn te vin-
136