Groene Hart met landbouw naar een hoger peil? Over de ... - LEI

3.2.2 Economische kwaliteit (het 'juiste' landschap)
De economische kwaliteit van het veenweidegebied heeft vooral betrekking op de kosten
en baten van het veeweidebedrijf. Dit betreft zowel de kosten en baten in de agrarische
sfeer als die daarbuiten. Nauw daarmee verbonden zijn de kosten van waterbeheer. Het
gaat om de mate waarin de voor dit gebied karakteristieke en noodzakelijke functies rendabel
zijn en kunnen blijven. We hadden ook naar de haalbaarheid van andere functies
(bijvoorbeeld bosbouw, glastuinbouw, kantoren of woningbouw) kunnen kijken, maar dan
is het geen veenweidegebied meer.
Indicator 4: mate waarin peilverhoging leidt tot meer/minder inkomensvorming binnen
het agrarisch veenweiden-bedrijf
Uit het vorige hoofdstuk kwam naar voren dat peilverhoging leidt tot een lagere gemiddelde
(netto)productiviteit van het grasland en tot toenemende fluctuaties in de (benutbare)
opbrengsten van jaar tot jaar. Dit laatste impliceert een afnemende controle van de boer
over het productieproces. Hoofdstuk 4 maakte ook duidelijk dat dit alles zich vertaalt in
een sterke daling van de reeds weinig florissante inkomens van melkveehouders in het
veenweidegebied.
Indicator 5: mate waarin peilverhoging leidt tot hogere of lagere kosten van waterbeheer
Een voor de boeren meer indirecte kostenpost is die van het waterbeheer. Ook nietagrariërs
in het gebied betalen hieraan mee. Om het huidige, lage peil te handhaven moet
er veel gemaald worden en in droge periodes moeten de boeren beregening toepassen vanuit
de sloot. Een hoger slootpeil betekent dus in het geheel genomen minder pompen. Daar
staat echter tegenover dat het bufferend vermogen bij plotselinge, hevige regenval van de
diepliggende sloten groter is dan bij een bij aanvang reeds hoog slootpeil. Bij hoge peilen
moet er dus meteen fors worden gepompt, waarbij bedacht dient te worden dat ten gevolge
van klimaatveranderingen door het broeikaseffect meer neerslag in kortere perioden wordt
voorspeld. De capaciteit van het gemaal moet bij een hoger peil dus waarschijnlijk groter
zijn dan bij een lager peil, tenzij men bereid is langere periodes van plas-dras te accepteren.
Ook hebben hoge slootpeilen tot gevolg dat er weinig mogelijkheid is tot waterberging
in geval van calamiteiten. De sloten zijn immers al vol en bij te hoge rivierpeilen mag de
polder geen water uitslaan. Er zal dus ergens anders berging of een extra lozingsmogelijkheid
moeten worden gecreëerd. Voorlopig schatten we het effect van peilverhoging op de
kosten van waterbeheer als neutraal in.
Op langere termijn betekent een hoger waterpeil evenwel, dat de bodemdaling minder
snel gaat en dat men het water minder ver omhoog hoeft te pompen. Naarmate men een
langere tijdshorizon aanhoudt valt daarom een zwaardere plus te zetten bij het te verwachten
effect van een eventuele verhoging van waterpeilen 'nu' voor de kosten van
waterbeheer 'straks'. Afhankelijk van hoe men voor de langere termijn inschat wat de technische
mogelijkheden zijn in waterbeheer, hoe sterk de zeespiegel zal stijgen en in welke
mate de aanvoer vanuit de grote rivieren aanzwelt, zal deze plus 'slechts' een kwestie zijn
van het beperken van oplopende kosten voor waterbeheer dan wel zelfs van het voorkomen
63