Groene Hart met landbouw naar een hoger peil? Over de ... - LEI

2. Invloed peilverhoging op landbouwinkomens
veenweiden
2.1 Complicaties in agrarische bedrijfsvoering op laagveen
Boer te zijn in een laagveengebied, een vak apart
Het zal geen toeval zijn dat zich nauwelijks boeren uit klei- of zandgebieden vestigen in
het Veenweidegebied bij de Randstad. (Omgekeerd komt het meer voor dat boeren uit dit
laagveengebied zich elders vestigen, mede vanwege 'uitkoop' voor stadsuitbreiding en natuurontwikkeling.)
Het zou een boer van elders tijd en moeite kosten om de bijzondere
omstandigheden van een laagveengebied in de vingers te krijgen. Onderstaande jaarkalender
laat de belangrijkste punten van verschil zien waar een boer van elders tegenop zou
lopen mocht hij besluiten zich in een Veenweidegebied te vestigen. Er worden vijf seizoenen
onderscheiden: 1) vroege voorjaar, 2) voorjaar, 3) hoogzomer, 4) nazomer en 5)
herfst/winter. Deze kalender is indicatief: er is steeds een streep getrokken halverwege respectievelijk
de maanden februari, april, juni, augustus en oktober. Bij een preciezere
benadering zou de gemiddelde streep (variërend van jaar tot jaar) eerder iets later dan iets
vroeger in het seizoen liggen. Deze kalender is opgesteld met een gemiddeld waterpeil van
60 cm beneneden maaiveld in gedachten.
Deze jaarkalender begint omstreeks 15 februari omdat onze boer van elders in een
gemiddeld jaar zou denken 'de temperatuursom van 200 graden is bereikt, het gras kan
gaan groeien en straks met de kunstmeststrooier het land op'. De werkelijkheid blijkt anders
te zijn, zoals de eerste kolom in figuur 2.1 laat zien (lagere bodemtemperatuur bij nat
land: bovendien het land is onbegaanbaar).
Een tweede periode van twee maanden op deze jaarkalender begint op 15 april omdat
onze boer van elders wellicht een vrij vaste planning zou maken voor het afsluiten van de
dure stalperiode en het naar buiten laten van de koeien. Niet alleen de latere opstart van de
grasgroei blijkt hem nu parten te spelen, maar vooral ook de beperkte draagkracht van
veengrond en de afhankelijkheid van de weersomstandigheden. Hij zal zich de uitdrukking
'het vee eet met vijf bekken (inclusief vier poten)' misschien spontaan eigen maken. In de
maand mei kan echter blijken dat op veengrond veel gras kan groeien niet alleen om te
grazen maar ook voor het winnen van ruwvoer dat het komende winterseizoen uitstekend
is te verteren voor het melkvee. Dit is de beste tijd van het jaar om hoogwaardig voer te
winnen. Het is dan wel frustrerend wanneer perioden met droog weer onvoldoende lang
duren om met zwaar materieel op het land te komen, en als boer te moeten aanzien hoe de
voedingswaarde van het gewas achteruitholt.
De beste periode voor een boer in het laagveengebied is waarschijnlijk de hoogzomer
(zie figuur: 15 juni-14 augustus) . Ook zonder veel kunstmest te strooien, wordt de grasgroei
flink aangejaagd door 'natuurlijke' stikstof die vrijkomt uit verterende veengrond,
vooral bij hogere bodemtemperaturen en voldoende vocht zonder dat het echt nat is. (Vooral
biologische melkveehouders hebben hier voordeel van.) De draagkracht van de bodem is
32