Groene Hart met landbouw naar een hoger peil? Over de ... - LEI

Alle veengronden kunnen niet over één kam worden geschoren. Ze kunnen afgedekt
zijn met een meer of minder dikke kleiige bovenlaag. Ook kan er kwel of inzijging optreden
die de grondwaterstand en daarmee de dikte van de oxiderende droge bovenlaag in het
perceel sterk beïnvloedt. Bij herinrichting van veengebieden en instelling van slootpeilen
moet hier uitdrukkelijk rekening mee worden gehouden.
Indicator 3: mate waarin peilverhoging leidt tot verbetering van het oppervlaktewater
Het verband tussen polderpeil en waterkwaliteit ligt in veenweidegebieden uiterst gecompliceerd.
Mede doordat de melkveehouderij in het veenweidegebied nogal wat stikstof en
fosfor in de sloten doet belanden staat de kwaliteit van het oppervlaktewater voortdurend
onder druk. Dit leidt soms tot sterke algengroei, vissterfte, en dergelijke. Weliswaar probeert
de conventionele landbouw deze uitstoot terug te brengen, maar door de
bovengenoemde oxidatie van de ontwaterde bovenlaag van het veen komen nutriënten en
sulfaten vrij. Ook zijn de sloten nogal ondiep, wat niet gunstig is voor de waterkwaliteit.
Regelmatig baggeren compenseert dit enigszins. Hoewel het gebaggerde organisch materiaal
op de kanten zal oxideren en daarmee indicator 2 versterkt tot meer emissie remt het
ook de afbraak van het onderliggende veen, waardoor het uiteindelijk effect op indicator 2
te verwaarlozen is. Verder kunnen lage polderpeilen plaatselijk ook zoute en/of nutrientrijke
kwel bevorderen. Tenslotte zal bij lage peilen eerder verdroging optreden, waardoor
(vuil) gebiedsvreemd water in de polder moet worden ingelaten. Bij een laag peil kun je
niet tijdelijk (totaan de volgende regenbui) een 'natuurlijke' verdere verlaging van het polderpeil
als gevolg van gewasverdamping en wegzijging toelaten.
Bij een hoger peil zijn droge periodes minder snel een probleem voor de gewasgroei
en de oxidatie van het veen. Hierdoor zou in de zomer dus langer gewacht kunnen worden
met het inlaten van gebiedsvreemd (rivier)water via de boezem. Maar als men ook in droge
periodes het hoge peil wil landhaven dan zal er juist weer meer boezemwater moeten worden
ingelaten dan bij een lager peil. Daar staat tegenover dat in de winter meer regenwater
in de polders zal worden vastgehouden. Vanuit het oogpunt van waterkwaliteit lijkt er dus
veel bij gebaat als de peilen in herfst en winter worden opgevoerd en vooral 's-zomers tijdelijk
wat zouden mogen dalen: door uitgekiend maatwerk onder het motto van 'flexibel
peilbeheer' kan dan de oxidatie en daarmee het vrijkomen van natuurlijke nutriënten en sulfaten
worden beperkt. Daar staat een fors nadeel tegenover. De combinatie van hoog peil
en bemesting, mede ter compensatie van de verminderde 'nalevering' van nutriënten uit
oxiderend veen, is voor de waterkwaliteit zeer slecht: de meststoffen komen sneller in het
oppervlaktewater en anders dan bij diepe ontwatering worden ze nauwelijks omgezet in de
voor de uit/afspoeling minder kwalijke vormen nitraat en orthofosfaat (Hendriks, 1993;
Hendriks, 1997). Bij een hoger, maar slim-flexibel peil blijft er over het hele jaar genomen
iets meer gebiedseigen water in de sloten en wordt vervuild water verdund en makkelijker
afgevoerd, met name in natte periodes in zomer en herfst. Bij een generiek hoger peil is de
winst aan waterkwalteit veel geringer en kan deze bij een bemeste situatie en met inlaatwater
dat een niet-wenselijke kwaliteit heeft gemakkelijk omslaan in verlies: de combinatie
mest en hoog peil is vanuit het oogpunt van waterkwaliteit een zeer slechte (Hendriks,
1993; Hendriks, 1997).
62