Groene Hart met landbouw naar een hoger peil? Over de ... - LEI

Financiële marges per eenheid product steeds smaller in conventionele landbouw
De reële prijzen voor landbouwproducten af boerderij daalden de laatste 50 jaar met ongeveer
67% (Van Bruchem, 2000). De prijzen van productiemiddelen gingen minder omlaag.
Toch wisten veel boeren door het drukken van de kosten per eenheid product en het verhogen
van de omzet, het inkomen op peil te houden of zelfs te verbeteren. De laatste 20 jaar
lukt dat echter steeds minder omdat boeren in uitbreiden van de productie steeds meer in
de zelfde vijver vissen (grenzen aan de groei in markt en milieu) en doordat sommige van
de voormalige externe kosten momenteel noodgedwongen als milieukosten in de landbouweconomie
worden geïnternaliseerd.
De Randstadstudie van LEI en Alterra (Van Everdingen et al., 1999) laat zien dat deze
deprimerende tendens zich de komende jaren, die in het teken staan van 'Agenda 2000',
in minstens even sterke mate in de grondgebonden landbouw zal doen gelden als in afgelopen.
In het weidegebied bij de Randstad waar melkveehouders nu reeds een
inkomensachterstand hebben ten opzichte van hun collega's elders, tikt dit extra hard aan.
Het ziet ernaar uit dat het inkomen op melkveebedrijven hier sterk onder druk komt te
staan, zelfs bij versterkte schaalvergroting en doorgaande uitbreiding van het verbreden
van de inkomensbasis met activiteiten met agrarisch natuurbeheer en agrotoerisme.
2.4 Invloed peilverhoging op bedrijfsuitkomsten
Een verhoging van waterpeilen in het studiegebied gaat ten koste van voeropbrengsten en
bedrijfszekerheid. Om een indruk te krijgen van hoe dit doorwerkt in inkomens van boerengezinnen
uit eigen landbouwbedrijf, is het gemiddelde melkveebedrijf uit het
studiegebied doorgerekend op basis van gegevens uit het Bedrijven-Informatienet van het
LEI. Gegevens over verminderde voeropbrengsten (KVEM) en bijkomende kosten zijn
ontleend aan praktijkproeven van het Agrarisch Onderzoek Centrum Zegveld en de inschatting
van experts. De cruciale inschatting van het verlies aan nettovoederwaarde
(uitgedrukt in KVEM) is voor gunstige en ongunstige jaren 1 gedaan voor conventionele en
biologische melkveebedrijven op veengrond in een breed samengestelde workshop uit de
Begeleidingscomissie en enkele externe experts.
Voor het doorrekenen van de bedrijven is gebruikgemaakt van een rekenmodel dat is
ontwikkeld en toegepast op ondermeer Waterland, in de studie Boeren voor natuur
(Stortelder et al., 2001). Bij het doorrekenen is een onderscheid gemaakt tussen vier aanpassingsstrategieën
van boeren die worden geconfronteerd met een verminderde
voeropbrengst bij peilverhoging. Deze strategieën zijn: 1) melkproductie op peil houden
door voer aan te kopen, 2) idem door land aan te kopen, 3) melkproductie per koe te laten
zakken, 4) melkveestapel inkrimpen. Onderstaande tabel verdisconteert de eerste aanpassingsstrategie
(voer aankopen). Elk van de andere aanpassingsstrategieën komt voor het
gezinsinkomen veel ongunstiger uit, althans voorzover bij opties 3 en 4 geen rekening
wordt gehouden met de opbrengst uit het verleasen van vrijkomende melkrechten. De uit
1 Een gunstig jaar heeft zacht en vooral droog weer in voor- en najaar, een ongunstig jaar is in deze seizoenen
koud en vooral nat.
44