De Leuenberger Konkordie - hwba-vriezenveen - Welkom

vinus magnam gratiam iniit') was Calvijn zeer opgetogen.
Zie W. Balke, a.w. blz. 29.
19) Zie: Wolfgang Reinhard, Das Augsburger Bekenntnis im politischen Zusammenhang, blz. 50, in: Das
Augsburger Bekenntnis in drei Jahrhunderten, herausgegeben von Horst Jesse, Weiszenhorn, 1980.
Zie ook: K. Blei, a.w. blz. 175.
20) C. W. Mönnich en G. C. van Niftrik, hervormd-luthers gesprek over het avondmaal, Nijkerk
1958,26f.
Zie ook de opmerking van J. Koopmans, De Nederlandsche Geloofsbelijdenis, A'dam 1939, blz.
186:'Hoewel wij toch ook niet moeten vergeten dat ondanks ernstige bezwaren het Calvinis-
me van meet af een verzoenende houding ten opzichte van de Lutheranen heeft aangenomen'.
Zelfs B. Smytegelt moet gezegd hebben dat het geoorloofd zou wezen met de lutheranen
samen te gaan, niettegenstaande hun grote zwakheden in het stuk des Avondmaals. Documen-
tatieblad Nadere Reformatie, 18e jrg. 1994, nr. 2, blz. 78.
Vanzelfsprekend echter niet ten koste van de gereformeerde belijdenis; zie zijn catechismus-
verklaring 'Des Christens eenige troost...' op zondag 18, vr. en antw.47.
Nog onlangs besprak F. van der Pol een vroeg-zeventiende-eeuws model voor kerkhereniging
van gereformeerden en lutheranen, dat het licht zag vlak voor de beroemde synode van Dor-
drecht. Daarnaast noemt hij nog een aantal voorbeelden, alle gebaseerd op gereformeerde
erkenning van de Augsburgse Confessie 'volgens de verklaring die de auteur ervan geeft'.
F. van der Pol, 'Kerkhereniging, een vroeg-zeventiende-eeuws model', bijdrage in de bundel
'Geen kerk zonder bisschopsambt? Over de plaats van het ambt in de orde van de kerk',
publicatie van het Interuniversitair Instituut voor Missiologie en Oecumenica, Utrecht, 1997,
uitg. Meinema, Zoetermeer.
Zie over het kerkelijk streven naar eenheid tussen gereformeerden en lutheranen in ons land
ook:J. Reitsma en S. D. van Veen, Acta der Provinciale en Particuliere Synoden, III, Groningen
1894, blz. 253 e.a.
Het verlangen naar een kerkelijke vrede onder de protestanten is ook uitvoerig beschreven in
een in 1728 te Amsterdam verschenen 612 blz. tellend werk van StephanusVitus ('Apologie in
dewelke het Synode van Dordrecht ende het Hervormd Geloove worden verdedigt...'), op
basis van de confessionele overeenstemming tussen de oude lutherse en gereformeerde ortho-
doxie, o.a. ook op het punt van de predestinatieleer en de leer betreffende de vrije wil.
21) Calvijn,Tractaat der Ergernissen, par. 29-30.
22) Aldus de kritiek van de 'Kirchliche Sammlung um Bibel und Bekenntnis' in de Evangelisch-Lu-
therse landskerk van Hannover;
Rudolf Baumer e.a., Weg und Zeugnis, Bekennende Gemeinschaften im gegenwartigen Kir-
chenkampf 1965-1980, Bad Liebenzell 1980, blz. 182.
- 45-