Voorkant scriptie

Vervolgvragen
Bij vraagontwijkend antwoordgedrag is het patroon veelal dat de interviewer een onderwerp
introduceert, al dan niet met behulp van een preface, waar hij een “initiële” vraag op laat volgen. De
geïnterviewde komt vervolgens met een reactie die geen afdoende antwoord is in de ogen van de
interviewer. Dit blijkt uit het feit dat hij een vervolgvraag stelt, vaak in de vorm van een enkele vraag,
soms in de vorm van een indirecte vraag of een preface met vraag (Koole en Waller, 2005, 94).
De interviewer stelt doorgaans op twee manieren een vervolgvraag. Bij de eerste manier past
hij sequentieel anderherstel toe: de interviewer heeft een probleem met het antwoord van de
geïnterviewde en kan dit oplossen door met zijn vervolgvraag naar een antwoord te zoeken. Bij de
tweede manier past de interviewer sequentieel zelfherstel toe: er is een probleem met de vraag, want
de geïnterviewde heeft om een bepaalde reden aangegeven de vraag niet te willen of te kunnen
beantwoorden. Bij een probleem met de vraag kan de interviewer deze wijzigen (Koole en Waller,
2005, 93-103).
In sommige gevallen kan de interviewer het antwoord of de geïnterviewde de vraag verkeerd
hebben opgevat. In dat geval ligt het probleem en dus ook het herstel niet op het niveau van de vraag-
/antwoordsequentie, maar op uitingniveau. De interviewer kan bij een dergelijk probleem met de vraag
zijn vraag wijzigen en/of deze uitleggen en bij een probleem met het antwoord uitleggen wat hij niet
begrijpt en/of een vraag hierover stellen (Koole en Waller, 2005, 93-103).
Type vraag
Taalkundig is een vraag een uiting met ondervragende zinsbouw, waarbij de intonatie sterk omhoog
gaat aan het einde. De “functie” die een vraag normaliter heeft is “vragen”. Echter, een vraag kan meer
doen dan alleen “vragen om informatie”, bijvoorbeeld door te fungeren als “beschuldiging”: “hoe kón
jij je computer kwijtraken?”. De taalkundige vorm van een vraag komt dus niet altijd overeen met zijn
functie. Hetzelfde geldt voor een uitspraak. De functie daarvan is normaliter “het poneren van een
stelling of beweren”, maar een uitspraak kan ook fungeren als vraag. Deze kent dan geen
ondervragende zinsbouw, maar soms wel een rijzende intonatie aan het einde (Clayman and Heritage,
2002, 99-100). Bovenstaande is van belang voor de analyses om rekening te houden met feit dat de
taalkundige vorm en functie van vragen voor de gespreksdeelnemers niet altijd overeenkomen.
Bull (1994) heeft de belangrijkste typen vragen in het nieuwsinterview gecategoriseerd op
basis van hun taalkundige vorm. Dit door een onderscheid te maken tussen vragen met ondervragende
zinsbouw en vragen zonder ondervragende zinsbouw. Daarbij komt de functie van alle typen vragen
overeen: bevragen. Hieronder komen de verschillende typen vragen aan de orde. Bij ieder type wordt
aangegeven wat kan gelden als een antwoord. Op basis hiervan kan bij de analyses nagegaan worden
of er sprake is van vraagontwijkend antwoordgedrag.
Vanuit conversatieanalytisch oogpunt moet daarbij worden aangetekend dat het
doorslaggevend is of de interviewer de reactie van de geïnterviewde op een vraag ook als ontwijkend