Voorkant scriptie

partij die niet aanwezig is bij het gesprek (Clayman and Heritage, 2002, 136). Daarbij kan het gaan om
een expert, een bewindsman of een organisatie. Maar vaak ook wordt een onduidelijkere groep
aangehaald door de interviewer: “een groep mensen” of “veel mensen”. Of er wordt helemaal geen
partij genoemd met behulp van de constructie “ik heb begrepen dat” of een passieve constructie: “er
wordt beweerd dat…” (Clayman and Heritage, 2002, 153-157). Toeschrijvingen kunnen van
toepassing zijn op een hele preface, maar ook op slechts een woord of een zin.
Interviewers kunnen in hun spreekbeurt bij voorbaat al afstand betrachten of ermee schuiven.
Dit laatste is wat Goffman een verschuiving van footing noemt. De interviewer zal dan bijvoorbeeld
een uiting produceren in eigen woorden, waarna hij overschakelt op het produceren van uitingen
namens anderen en vice versa. Een reden voor een verschuiving van footing kan zijn dat een
interviewer een niet neutraal geformuleerde uiting wil herstellen door deze alsnog toe te schrijven.
Ook kan het zijn dat de interviewer de grenzen van zijn neutrale rol opzoekt en in plaats van een sterke
afstand een minder sterke afstand gaat innemen om de geïnterviewde onder druk te zetten.
Footing is dus een krachtige techniek omdat het de interviewer in staat stelt in zijn
vraagstelling met stevige kritiek op de geïnterviewde te komen in de vorm van standpunten en
beweringen, maar daarbij zelf geen onderwerp van gesprek te worden. Dat wil zeggen, de
geïnterviewde zal meestal op de inhoud reageren.
Toch is de interviewer niet altijd succesvol met het gebruik van footing. Zijn succes hangt af
van de mate waarin de afstand die hij inneemt ten aanzien van zijn uitingen door de geïnterviewde
“geloofd” wordt. Deze zal zich tegen de vraagstelling verzetten op het moment dat hij vindt dat de
interviewer zijn neutrale rol verlaat. Natuurlijk speelt daarbij ook mee in hoeverre de geïnterviewde
onder druk gezet wordt en de mate waarin hij dat ook zo ervaart. De druk kan bijvoorbeeld sterk
worden opgevoerd door bij het presenteren van een bewering in de preface een expert aan te halen die
een andere mening heeft dan de geïnterviewde. Daarmee vergroot de interviewer de
geloofwaardigheid van de bewering. Uiteraard kan de geïnterviewde dan de deskundigheid van de
expert aanvechten (Clayman and Heritage, 2002, 166-171).
Antwoordstrategieën
Clayman (2001) heeft patronen ontdekt in de manier waarop publieke figuren reageren op vragen. Dit
heeft hij kunnen doen op basis van meer dan 100 nieuwsinterviews die in de jaren ’80 en ’90 in de
Verenigde Staten en het Verenigd Koninkrijk zijn uitgezonden. De ontdekte patronen vormen een
goede start om (vraagontwijkend) antwoordgedrag in het gesprek met de minister-president te
analyseren (Clayman, 2001, 405). Geïnterviewden gebruiken verschillende strategieën om duidelijk te
maken of juist te verhullen of ze op een vraag zullen antwoorden. Deze strategieën zullen hieronder
worden besproken. Uiteraard is het hierbij aan de interviewer om te beoordelen of er sprake is van een
afdoende antwoord.