Omslag Holland 2006/2 - Historische Vereniging Holland

78 jelle van lottum en sølvi sogner
dam. In deze gevallen lijkt de beslissing om te migreren gezamenlijk te zijn genomen, als
onderdeel van een levensstrategie.
Het laatste kan ook in het geval van Magnus en Barbara een rol hebben gespeeld, maar
een aanvullende verklaring voor de migratie naar Amsterdam kan wellicht gevonden worden
in de buitenechtelijke geboorte van hun eerste kind. In de 17de eeuw waren de sancties
in Denemarken-Noorwegen in dergelijke gevallen relatief zwaar. In 1616 verzocht de bisschop
van het bisdom van Stavanger een man genaamd Torgeir Omundsen te verschijnen
voor een vergadering van de clerus om zijn negenjarige relatie met een vrouw met wie hij samenwoonde
toe te lichten. Het paar werd er van verdacht niet officieel getrouwd te zijn. Torgeir
zou samen hebben gewoond met een vrouw die zichzelf ‘Sijsche van de Rijn’ noemde.
Hij probeerde de kerkenraad duidelijk te maken dat in ‘dergelijke landen’ (hij doelde daarmee
op Holland) je op het stadhuis alleen hoefde te zweren te zullen trouwen, en dit te ondertekenen
in een boek, om werkelijk getrouwd te zijn. 35 Torgeir was er duidelijk niet van op
de hoogte dat het tekenen van de ondertrouwregisters niet gelijk stond aan werkelijk trouwen,
wat inderdaad hoorde te volgen na de ‘ceremonie’ op het stadhuis.
De zaak tegen Torgeir Omundsen kan gezien worden als een voorloper op een decreet van
de koning in het daaropvolgende jaar. In 1617, tijdens het honderdjarige jubileum van de Lutherse
Reformatie, werden nieuwe, strengere sancties geïntroduceerd tegen seksuele misdrijven.
Op seks voor het (officiële!) huwelijk stond nu een straf van 12 riksdaler voor de man
en 6 voor de vrouw, evenals een publieke confessie in de kerk. Trouwde het stel alsnog, dan
moest er nog steeds een publiekelijke confessie plaatsvinden, maar volgde er een verlaging
van de boete. De archieven van de rechtbank van Christiania beginnen pas in 1661 en we
kunnen daarom niet nagaan of Magnus en Barbara hier terecht hebben gestaan. Zeker is wel
dat in het Christiania van die tijd dergelijke misdrijven nog hard bestraft werden. 36 Het is
mogelijk dat Magnus op zee was toen Barbara haar zwangerschap ontdekte. Ook al had het
stel al het plan om in Christiania te trouwen, dan was daar wellicht – gezien de vergevorderde
zwangerschap – geen mogelijkheid dit wettig te doen. Een huwelijk in Holland kan
dan een goed alternatief hebben geleken.
Als angst voor vervolging één van de motieven was van Magnus en Barbara om naar Amsterdam
te migreren, dan waren ze daarin niet de enigen. Voor veel vrouwelijke migranten
was een zwangerschap voor het huwelijk de belangrijkste reden voor het ontvluchten van de
geboortegrond. 37 De meeste van hen waren echter alleenstaande vrouwen die geen partner
hadden. Naast de relatieve anonimiteit van de grote stad bood Amsterdam een ander voordeel.
Het nam de zorg op zich voor alleenstaande arme zwangere vrouwen. Ze konden bevallen
in het gasthuis en na ontslag konden zij gebruik maken van de armenzorg, die bestond
uit zes gulden per vier weken. 38
Hoewel we in het geval van Barbara niet kunnen uitsluiten dat zij alleen en zwanger in
Amsterdam aankwam, of dat zij zwanger was van een andere man dan Magnus, lijkt het
meest aannemelijke scenario toch dat Magnus de vader was. In de Republiek was het evenzeer
illegaal om seks voor het huwelijk te hebben, of nog erger – zoals in het geval van Magnus
en Barbara – een kind te krijgen voordat er een huwelijk was gesloten. Als het al tot een
35 Andreas Brandrud (red.), Stavanger Domkapitels Protokol 1571-1630 ( Kristiania 1901) 354.
36 Bodil Chr. Erichsen, Kriminalitet og rettsvesen i Kristiania på slutten av 1600-tallet (Oslo 1993) 189-220.
37 Kuijpers, Migrantenstad, 199.
38 Kuijpers, Migrantenstad, 203.