Omslag Holland 2006/2 - Historische Vereniging Holland

94 erik swart
Afb. 3 Contemporaine impressie
van een hoerenweifel
met vrouwelijke leden van de
tros. Uit: Leonhart Fronsperger,
Von Kayserlichem Kriegss -
rechten, Malefitz und Schuldhandlen,
Ordnung und Regiment etc.
(facsimile 1970; Frankfurt a/M
1566) f. 138v.
zondering. Leiden verzocht de Staten althans in mei 1576 om de soldaten net als daar in
eigen ‘service’ te laten voorzien, mits hun soldij werd verhoogd. 34
Na de ineenstorting van de oorlogsinspanning van het regeringsleger in de zomer van
1576, troffen de Staten een nieuwe regeling om de last van de soldaten verlichten. Vanaf eind
1576 zouden de magistraten inwoners belast met inkwartiering een wekelijkse vergoeding
geven uit de gemenelandspenningen. Mogelijk verschafte pas de reductie in de eigen troepenmacht
in voorjaar 1577 de Staten genoeg financiële ruimte om de regeling in te voeren.
Vanaf 1 juni moest het ‘servitiegeld’ aan de magistraten worden uitgereikt. Deze zouden het
bedrag, variërend van 24 stuivers voor een kapitein tot zes stuivers voor een soldaat, uitreiken;
militairen moesten voortaan zichzelf van logies gaan voorzien. In januari 1578 bepaalde
Oranje de hoogte van de bedragen opnieuw; de vergoeding voor een soldaat bleef zes
stuivers, die voor een kapitein ging omhoog naar dertig stuivers. De Unie van Utrecht nam
deze regeling het volgende jaar over. 35
De weerzin tegen de inkwartiering werd nog versterkt doordat de soldaten nooit alleen arriveerden,
maar een forse tros meebrachten. Deze omvatte onder meer zoetelaars die de soldaten
levensmiddelen verkochten, en prostituees, maar ook de vrouwen, kinderen en bedienden
van de soldaten. Zij zorgden voor essentiële goederen en diensten zonder welke een
16de-eeuwse troepenmacht niet kon bestaan. Desondanks namen zowel overheden als bevelhebbers
aanstoot aan de groeiende aanhang van hun troepen, die het aantal soldaten gemakkelijk
kon overstijgen. Het vendel van Aert van der Voert verbleef in december 1572 in
Zegwaard met 139 militairen, die 57 vrouwen en 76 ‘jongens’ (bedienden) bij zich hadden;
34 RSH, 8 april 1575, 10 mei 1576; WVO 11327, ordonnantie 3 november 1575, f. 194 ; Notulen van Zeeland, 13, 42-43, 72, 73.
35 RSH, 27 november, 7 december 1576, 26 juni 1577; NA, Paulus Buys, inv. nr. 38: ordonnantie 23 januari 1578; Koninklijk
Huisarchief, Den Haag, inv. nr. A 11/XII 5: ordonnantie 28 februari 1579; Vermeesch, Oorlog, steden en staatsvorming, 53-54.