Omslag Holland 2006/2 - Historische Vereniging Holland

ook verantwoordelijk voor de tekst) laat evenwel
zien dat men er kan genieten van interessante voorbeelden
van historische bouwkunst. Bij de Grote
Sluis staan twee degelijk gerestaureerde 18de eeuwse
gebouwtjes, het Sluiswachtershuisje en het Accijnshuisje,
die ook door hun interieurs – met de typisch
Noordhollandse ‘smuigers’ (met tegels beklede
schoorsteenmantels) – een omweg waard
zijn. De ‘Bullekerk’ aan de Westzijde (zo genoemd
naar een glasraam waarop ‘Stiers wreedheid’, een
spectaculair incident met een stier, is afgebeeld) is
een mooi voorbeeld van een preekkerk uit de eerste
helft van de 17de eeuw. De Oostzijderkerk is in
oorsprong ouder maar heeft tegenwoordig een
19de-eeuws aanzien. Voor de rooms-katholieke gemeenschap
werd in de jaren 1898-1900 naar ontwerp
van Margry en Snickers de Bonifatiuskerk met
haar stoere geveltoren en nog gaaf bewaard neogotisch
interieur gebouwd. En daarmee is nog niet
eens – deze opmerking is niet bedoeld als kritiek
aan het adres van de samensteller! – het hele bestand
aan belangrijke monumenten van kerkelijke
bouwkunst in Zaandam genoemd: zo staat er nog
een interessante 17de-eeuwse huiskerk aan het Papenpad.
Onder de monumenten van profane architectuur
is wel het belangrijkste en tot ver buiten
Nederland bekend, het Czaar Peterhuisje, waar de
tsaar overigens maar enkele dagen heeft gewoond.
Aan het indrukwekkende verleden van de Zaanse
procesindustrie herinnert de verfmolen ‘De Kat’,
waarvan de geschiedenis tot omstreeks 1780 teruggaat
en die nog steeds in bedrijf is.
Verkerk vergast ons echter niet alleen op een
keuze aan historische monumenten. Eveneens besteedt
hij aandacht aan het waterbeheer en -verkeer.
Daarom fotografeerde hij de indrukwekkende Beatrix-
en Wilhelminabruggen, het Zaangemaal dat
een belangrijke functie vervult bij de bemaling van
de boezem van de Schermer en de installatie voor
de zuivering van rioolwater. Ook aandacht krijgen
voorzieningen voor cultuur, zoals het in 1998 geopende
Zaantheater, een ontwerp van Paul Carree
en Wim Wester, het Zaans Filmtheater De Fabriek,
het pop- en dancepodium De Kade en Fluxus dat in
een modern vormgegeven gebouw onder meer
huisvesting verleent aan een muziekschool en diverse
opleidingen op het gebied van beeldende
kunst.
Een ander aandachtsveld voor de auteur is natuurbehoud.
Hiervoor heeft men in Zaandam onder
meer het naar E. Heimans genoemde Natuurmuseum
en een heemtuin in het naar de vroegere
boekbesprekingen 125
burgemeester In ’t Veld genoemde park met als bijzondere
voorziening een dierenhotel voor insecten.
Dat Zaandam een industriestad is, blijft in deze
uitgave niet verborgen. De brug tussen cultuur en
industrie wordt als het ware geslagen door de bekende
orgelfabriek van Flentrop. Van de procesindustrie
wordt aandacht besteed aan het bedrijf van
Tate & Lyle, dat maïszetmeel uit maïs maakt, en
aan de Mercurial Latistar, een zeer geavanceerd
motorschip voor het vervoer van ‘moeilijke’ lading
als tarwezetmeel.
De charme van dit boekje ligt vooral in de wijze
waarop hier een kaleidoscopisch beeld wordt gegeven,
dat eenieder die in Zaandam geïnteresseerd
is, zal kunnen boeien.
Philip Bosscher
Aukje Zondergeld-Hamer, Een kwestie van goed bestuur.
Twee eeuwen armenzorg in Weesp (1590-1822)
(Hilversum: Verloren, 2006, 400 blz., geïll., ISBN
90-6550-935-6, prijs € 37,50).
Dit proefschrift had,
volgens de conclusie,
een tweeledig doel:
enerzijds een beschrijving
van de armenzorg
in een kleine stad in de
Republiek en wie daarvoor
verantwoordelijk
was; anderzijds het
schrijven van een mentaliteitsgeschiedenis
over hoe bedeler en bedeelde
over elkaar
dachten. De bronnen
lieten dat laatste niet
toe: de armenzorg
bleek vooral een zakelijke aangelegenheid: van
sentimenten wordt in de stukken weinig gerept. Het
is dan ook niet verwonderlijk dat Zondergeld tot de
conclusie komt dat in Weesp armenzorg als een
‘kwestie van goed bestuur’ werd gezien. De kleine
sociale afstand tussen elite en armen is in haar ogen
een reden waarom armenzorg als een noodzakelijk
onderdeel van het beleid werd gezien. Iedereen kon
tenslotte tot armoede vervallen en het hulp bieden
aan de minder bedeelde medemens was een manier
om het blinde lot voor ieder dragelijker te maken.
Ze begint haar studie met een korte schets van
de overgang van de katholieke ‘goede doelen’ naar
de meer zakelijke aanpak door de protestanten.