Omslag Holland 2006/2 - Historische Vereniging Holland

wordt dus behandeld aan de hand van wat je niet alleen
‘plaatsen van herinnering’ maar zelfs ‘momenten
van herinnering’ zou kunnen noemen. Het
moment wordt dan aangegrepen voor eerst een
specifiek en dan een wat algemener stukje geschiedschrijving.
In dit geval komen het Hollandse
gravenhuis, het gebruik van geweld bij kwesties
van troonsopvolging en de Hoekse en Kabejauwse
twisten voor het voetlicht.
De momenten van Hollandse herinnering zijn,
binnen de kaders van een aardig overzicht en natuurlijk
netjes verdeeld over de beide provincies,
origineel geselecteerd. Zo begint het boek met de
merkwaardige groep van zes mannen die zichzelf in
1113, voor het eerst ooit, ‘Hollanders’ noemt. Natuurlijk
komen en passant allerlei Holland-weetjes
langs, zoals dat de naam is gebaseerd op ‘Holdland’
(houtland) en dat er in Holland meer ketters zijn
geëxecuteerd dan waar dan ook in de Lage Landen.
Niet de verlening van stadsrecht aan de grote steden
werd gekozen maar die aan Geervliet, het Noord-
Hollands kanaal in plaats van het Noordzeekanaal
en de watersnood van 1916 (directe aanleiding voor
de afsluiting van de Zuiderzee) in plaats van die van
1953. Juist uit de overvolle 20ste eeuw zijn de ‘momenten
van herinnering’ knap gekozen: de katholieke
revival bij het heiligdom Onze-Lieve-Vrouwter-Nood
in Heiloo, de eerste souvenirwinkel in
Marken, de eerste moskee in Den Haag, en het
werkdorp Nieuwesluis in de Wieringermeer, waar
Joodse vluchtelingen werden opgeleid voor een
nieuw bestaan in Israel – daar merkt de lezer de, helaas
ook typisch Hollands te noemen, ‘koude’ omgang
met de vluchtelingen op, culminerend in het
wrange feit dat het de Duitse bezetter later lukte van
de ‘gastheer’ de adressen van de werkdorpers te verkrijgen,
wat voor velen van hen een enkele reis Maut -
hausen betekende (blz. 114).
Aparte lof verdient de beeldredactie van dit boek,
gevoerd door Eelco Beukers tekst en productie
(Utrecht) met medewerking van TGV teksten en
presentaties (Leiden). De illustraties zijn zonder
uitzondering goed en eigenzinnig gekozen, met
weinig clichés en veel verrassingen. De bronnen
zijn zeer divers (kunst, prenten, archeologische
vondsten, objecten, prachtige foto’s – zie bijvoorbeeld
de Rotterdamse haven in de jaren 1880 op blz.
92) en de bijschriften zijn precies lang genoeg. Aan
het beeldelement is duidelijk veel zorg besteed; daar
kunnen mijns inziens veel andere historische publicaties
een voorbeeld aan nemen. Ook de keuze
voor lopende tekst, met achterin een literatuurop-
boekbesprekingen 115
gave per hoofdstukje, een illustratieverantwoording
en registers op de namen van personen en plaatsen,
verhoogt de lees- en bladerbaarheid van het boek.
Het boek wordt afgesloten door een essay van Jan
Blokker, ‘Holland, een stad van Wormer tot Brielle’
(blz. 133-148), voorzien van prachtige zwartwit foto’s.
Juist hij gaat in op de vraag wat er nu zo eigen
is aan dit gewest. Hij benadrukt in het essay de dubbelzinnigheden
van Holland: de strijd tussen katholiek
en protestant; het dichtbij hebben en tegelijkertijd
ver weg houden van de zee; de maakbaarheid die
van urgentie tot ideologie wordt; de ‘ware hollanditis’
versus het veranderingsvirus; en de stedelijkheid
die binnen Nederland jaloezie opwekt maar ook als
arrogant en bot ervaren wordt. Daarbij geeft hij een
wat mij betreft nu al klassieke verbetering van het
adagium ‘God created the world, but the Dutch created
Holland’: ‘Je kunt op z’n mooist zeggen dat
Onze-Lieve-Heer, of de natuur, in deze uithoek van
het continent honderdduizenden jaren lang de boel
de boel heeft gelaten, en dat de eigenwijze schepselen
die er met alle geweld toch wilden wonen nog
een hoop werk hebben gehad om alles een beetje opgedweild
en aan kant te krijgen’ (blz. 142). En het
echte antwoord op de vraag naar het bijzondere van
Holland past bij hem uiteindelijk in vijf regels – maar
dat moet u zelf lezen.
Annemarieke Willemsen
Yvonne Brentjens en Titus M. Eliëns, K.P.C. De Bazel
(1869-1923). Ontwerpen voor het interieur (Zwolle:
Waanders, in samenwerking met Den Haag: Gemeentemuseum,
2006, 240 blz., geïll., ISBN 978-90-
40081-88-0, prijs € 29,25).
De tentoonstelling
K.P.C. de Bazel (1869-
1923). Ontwerper voor de
elite was in 2006 te zien
in het Gemeentemuseum
in Den Haag en
in het Drents Museum
te Assen. In dit boek,
dat als publicatie bij de
tentoonstelling verschenen
is, doet kunst -
histo rica Yvonne
Brent jes verslag van
het onderzoek dat
daaraan ten grondslag
lag. De auteur is in 2002 gepromoveerd op het oeu