Omslag Holland 2006/2 - Historische Vereniging Holland

120 boekbesprekingen
Bert van Gelder, ‘Brand bij de Wehrmacht!’ Verzetsgroep
De Vonk Den Haag 1942-1943 (IJzendijke: 2006, De
Zilverdistel, 224 blz., geïll., ISBN 978-90-75434-
13-2, prijs € 19,50).
Deze omvangrijke studie
betreft een geval
van sabotage tijdens de
Tweede Wereldoorlog
en de daarna volgende
repressie. In de avond
van 13 oktober 1942
werd een opslagplaats
van hooi en stro dat
toebehoorde aan de
Duitse Wehrmacht in
brand gestoken. De
schade was groot: de
waarde van het verbrande
hooi en stro
werd begroot op 42.000 gulden. Verder was onder
meer de loods waar het was opgeslagen geheel verwoest.
Bij het onderzoek dat door de Duitse en de
Nederlandse politie werd ingesteld, bleek vrij spoedig
dat men hier te doen had met een communistische
actie, gedragen door de verzetsgroep ‘De
Vonk’. Vele arrestaties volgden, die onder meer tot
resultaat hadden dat de clandestiene CPN-afdeling
in Den Haag werd ‘opgerold’. Er vielen strenge straffen,
zoals toen zes leden van ‘De Vonk’ in het voorjaar
van 1943 terecht stonden voor het ‘Gericht des
Admirals in den Niederlanden’. Vier werden ter
dood veroordeeld en vervolgens geëxecuteerd, één
kreeg tien jaar tuchthuis, één werd buiten vervolging
gesteld.
De auteur, socioloog van opleiding, wiens moeder
verloofd was met één van de zojuist genoemde
veroordeelden, heeft zich intens verdiept in dit
hoofdstuk uit de geschiedenis van bezet Nederland.
Het resultaat is een goed – misschien voor
sommigen te gedegen – gedocumenteerd relaas,
dat een waardevolle aanvulling biedt op bij voorbeeld
het boek van Verrips over de CPN tussen 1938
en 1991. Vooral wie geïnteresseerd is in ontwikkelingen
in het bezette Den Haag, bij de Duitse instanties
maar ook bij de ‘Nederlandse’ politie, zal
er veel niet of nauwelijks bekende gegevens in vinden.
Deze worden sine ira et studio vermeld, wat
vooral opvalt bij de beschrijving van de zielzorg aan
gevangenen in het zogenaamde ‘Oranjehotel’, zoals
die ook door Duitse geestelijken ‘veilig buiten
het bereik van vreemde ogen’ (blz. 169) werd waar-
genomen. De poging in de inleiding ‘toen’ (1942-
1943 en de jaren die daaraan onmiddellijk vooraf
gingen) met de hedendaagse situatie te vergelijken,
beschouw ik als geslaagd, al ben ik geneigd bepaalde
verschijnselen anders te duiden. Zo lijkt mij
de vóóroorlogse maatschappij door Van Gelder wel
als erg dociel afgeschilderd.
Eén opmerking betreffende de sabotage op 13
oktober 1942: de auteur lijkt mij er te weinig oog
voor te hebben dat het Duitse leger toentertijd, zeker
ook in Nederland, in sterke mate was aangewezen
op paardentractie en dus afhankelijk van bevoorrading
met hooi en stro. Hij vermeldt trouwens
zelf, op blz. 57, dat communistische saboteurs in
het Groningerland ‘hooibergen en boerderijen’ in
brand staken. Wat dit aspect betreft, meen ik mij te
mogen beroepen op tenminste één, naar mijn mening
zeer gedegen, recente studie van Duitse herkomst,
die benadrukt dat Hitlers Blitzkrieg in 1940
eigenlijk maar in geringe mate een ‘bliksemoorlog’
is geweest.
Philip Bosscher
Pieter Hoogenraad, Leesbaar Hilversum, Wandelen en
fietsen langs hoogtepunten van de Hilversumse cultuurgeschiedenis,
(Hilversum: Verloren, in samenwerking
met de Hilversumse Historische Kring ‘Albertus
Perk’, 2006, 96 blz., ingenaaid, geïll., in kleur,
ISBN 90-6550-950-x, prijs € 9,90).
Leesbaar Hilversum is een boekje van handig formaat,
wat tijdens de beschreven wandeling of fietstocht
een plezierige bijkomstigheid is. Het is zeer rijk
geïllustreerd en nodigt direct uit tot inzien en met
name tot lezen. In een prettige verhaaltrant worden
zowel de geschiedenis van Hilversum belicht als de
ontwikkeling en het ‘gevecht’ om het behoud van
de Hilversumse cultuurgeschiedenis.
Het lezen van het boekje riep bij ons zoveel enthousiasme
op dat oudejaarsdag werd uitgekozen
om de wandeling te gaan maken. Helaas ontbrak
een aanwijzing waar je kunt parkeren in de buurt
van het begin van de wandeling bij de Kerkbrink.
De beide duidelijke kaartjes op de binnenzijde van
de voor- en achterflap gaven hierbij geen steun.
Echter parkeerplaats genoeg, zeker op deze bijzondere
zondag en de laatste dag van het jaar.
De beschrijving van de route, samen met het
wandelkaartje, maakte het overigens niet moeilijk
om de route dichtbij de parkeerplaats op te pakken
en te volgen. De teksten van de door de Hilversum-