Omslag Holland 2006/2 - Historische Vereniging Holland

Jelle van Lottum en Sølvi Sogner
Het verhaal van Magnus en Barbara
Migratiegeschiedenis in het klein 1
Recent is in het Public Records Office in Londen (de Engelse equivalent van het Nationaal Archief in Den
Haag) een bijna 350 jaar oude Noorse brief opgedoken die zich ooit bevond aan boord van een Nederlands
schip dat veroverd was door een Engels oorlogsschip. De brief werd door de Engelsen geconfisqueerd
en zou de geadresseerde, aan boord van een Nederlands marineschip, nooit bereiken. De brief
werd in 1664 in Amsterdam geschreven door de Noorse migrante Barbara Pitris aan haar eveneens
Noorse man Magnus Andresen, en biedt een ongekend inkijkje in het leven van migranten in 17deeeuws
Amsterdam. Met Barbara’s brief als uitgangspunt zullen we in dit artikel proberen twee 17deeeuwse
migranten een gezicht te geven. Hoewel een volledige reconstructie van het leven van de twee niet
mogelijk is, zal getracht worden, mede met behulp van een database met daarin informatie over 1400
Noorse migranten, vragen te beantwoorden als: wie waren Barbara en Magnus? Hoe zag hun leven er
uit? En waarom kwamen ze naar Amsterdam?
Inleiding
Migratie naar Holland in de vroegmoderne tijd is een onderwerp dat in de laatste jaren flink
in de belangstelling heeft gestaan. Dit heeft geleid tot een verbreding van onze kennis over de
migrantenpopulatie in vroegmodern Holland. 2 Hoewel er nog veel onderzoek gedaan kan en
moet worden, bestaat er een redelijke consensus over de grootte van de groep migranten, weten
we in grote lijnen waar ze vandaan kwamen en in welke beroepen ze werkzaam waren.
Toch is er één aspect dat in de meeste studies ontbreekt: persoonlijke getuigenissen. Archieven
laten zelden iets los over persoonlijke lotgevallen en egodocumenten van migranten zijn
zeldzaam. De vondst van een brief van de in Amsterdam woonachtige Noorse migrante Barbara
Pitris aan haar Noorse echtgenoot Magnus Andresen biedt een ongekende mogelijkheid
iets meer over het persoonlijke leven van een migrant te weten te komen.
Het Noorse tweetal dat in dit artikel centraal staat maakte deel uit van een grote migrantengemeenschap
in Holland. Vanaf het einde van de 16de eeuw migreerde men in groten getalen
vanuit de landen rond de Noordzee naar de Republiek. Van alle landen in vroegmodern
Noordwest Europa was Noorwegen, samen met Schotland, het emigratieland bij uitstek. 3
Vanuit deze twee landen migreerde procentueel het grootste deel van haar bevolking naar
een ander land. In tegenstelling tot Schotse migranten – die zich over heel Europa verspreidden
– kozen Noren echter vooral voor Holland. In absolute zin namen Noorse mi-
1 Dit artikel is een bewerkte vertaling van een artikel dat in september 2006 in het Historisk Tidsskrift in Noorwegen is verschenen
(Jelle van Lottum en Sølvi Sogner, ‘Magnus og Barbara. Mikrohistorie I Nordsjøregionen på 1600-tallet’, Historisk
Tidsskrift 85 (2006) 377-401). Wij danken het Historisk Tidsskrift voor het verlenen van hun toestemming voor publicatie.
2 Zie het overzichtartikel van Jan Lucassen over migratie naar Holland: Jan Lucassen, ‘Holland, een open gewest. Immigratie
en bevolkingsontwikkeling’, in: Th. de Nijs en E. Beukers (red.), Geschiedenis van Holland Deel II: 1572-1795 (Hilversum
2002) 181-215.
3 Jelle van Lottum, ‘The first waves of internationalization: A comparison of early modern North Sea migration and nine -
teenth century Transatlantic labour migrations’, in: L. Fischer, T. Feys, S. Hoste en S. Vanfraechem (red.), Maritime Transport
and Migration: The Connections between Maritime and Migration Network, Research in Maritime History No. 33 (verschijnt
in juli 2007).