Omslag Holland 2006/2 - Historische Vereniging Holland

70 jelle van lottum en sølvi sogner
Barbara spreekt verder haar ongerustheid uit over een botteliersjongen aan boord van het
schip waarop haar man voer, en vraagt hem om naar de jongen om te kijken, omdat de moeder
van de jongen haar behandeld had als ware zij haar eigen moeder. Verder betuigt ze haar
dank voor de vele brieven die ze van haar man mocht krijgen, maar spreekt ze ook haar ongerustheid
uit over het uitblijven van antwoord op de vele brieven die ze hem verstuurd had.
Klagen over haar eigen situatie doet ze niet, ondanks het feit dat ze – zoals we later zullen
zien – alleen met haar vier kinderen het hoofd boven water moest houden. In plaats daarvan
wenst ze haar man een veilige terugvaart en vele duizenden goede nachten toe. Hoewel we
weinig van Barbara’s werkzame leven weten is het aannemelijk dat zij, om in haar dagelijkse
levensonderhoud te voorzien, gebruik gemaakt zal hebben van het systeem van zogenaamde
maandbrieven. Deze brieven maakten het mogelijk om jaarlijks rond de 25% van
het loon van de zich op zee bevindende echtgenoot te innen. 11 Dit systeem, dat uitgebreid is
beschreven voor de VOC, bestond evenzeer voor de sector waarin Magnus werkzaam was:
de marine. Het bewijs dat Barbara gebruik maakte van een maandbrief van de marine ontbreekt,
maar het grootste deel van het archief van de Admiraliteit is in de 19de eeuw tijdens
een brand verloren gegaan. Ten slotte zien we dat in het post scriptum een vriendin van Barbara
de groeten doet aan Magnus en aan twee van zijn vrienden die zich waarschijnlijk aan
boord van hetzelfde schip bevonden. 12
Wie waren Magnus en Barbara?
Wie waren Magnus Andreson en Barbara Pitris? Op de keper beschouwd waren ze niet uitzonderlijk:
in Amsterdam woonden duizenden andere migranten, zoals er ook in de rest van
Holland duizenden woonden. De bloeiende economie van Holland tijdens de eerste helft
van de 17de eeuw trok ontelbare migranten aan, maar ook toen de economie in de periode
daarna stagneerde, kozen Duitsers, Denen, Vlamingen en Noren voor Holland. Magnus en
Barbara waren dus slechts twee van velen, maar zelden vinden we meer dan een enkel fragment
met informatie over individuele migranten.
Aangezien de namen van het tweetal bekend zijn, is het mogelijk hun huwelijk terug te
zoeken in de stedelijke ondertrouwregisters, die voor Amsterdam bestaan vanaf het einde
van de 16de eeuw. Uit het register blijkt dat het paar op 16 februari 1658 in ondertrouw is gegaan
op het stadhuis. 13 Het ondertrouwregister vertelt ons dat de man zich Magnus Andries
liet noemen, of dat de klerk zijn naam zo interpreteerde. 14 Hoewel sinds de tijd van Carolus
Magnus – Karel de Grote – de naam Magnus populair was in de Scandinavische landen, was
het een zeldzame naam onder de Noorse migrantenpopulatie. Slechts één van de 829 andere
bruidegoms die in de periode 1650-1662 in Amsterdam in ondertrouw gingen had dezelfde
naam. 15 De schrijfwijze van de naam gebruikt op de brief (‘Mangelus’) en de envelop-
een opluchting voor haar zijn geweest. Overigens vond tien jaar eerder in 1654, toen het tweetal waarschijnlijk nog in
Noorwegen woonde, in Christiania de laatste pestepidemie plaats. Maar liefst de helft van de bevolking van de stad – 1523
personen – kwam daarbij om het leven. Zie: Knut Sprauten, Oslo Bys Historie II (Oslo 1992) 198.
11 Danielle van den Heuvel, ‘Bij uijtlandigheijt van haar man’. Echtgenotes van VOC-zeelieden, aangemonsterd voor de kamer Enkhuizen
(1700-1750) (Amsterdam 2005) 58.
12 Voor privé-post bij de VOC zie: Perry Moree, ‘Met vriend die God geleide’. Het Nederlands-Aziatisch postvervoer ten tijde van de Verenigde
Oost-indische Compagnie (Zutphen 1998) 58.
13 Gemeente Archief Amsterdam (GAA), Ondertrouwboeken no. 478, pagina 210, sub dato.
14 Ook in de doopregisters wordt de naam Magnus Andries gebruikt.
15 Om Barbara en Magnus’ leven te plaatsen in een groter geheel, hebben wij – op basis van een aantal bestaande databases –