Omslag Holland 2006/2 - Historische Vereniging Holland

124 boekbesprekingen
van Zoelen (1767-1848) en diens zoon Réné Fréderic
(1800-1859) betreffen. Zij figureren dan ook als
basisinformanten voor de auteur.
Thoen laat in vier hoofdstukken de lezer kennismaken
met als eerste het huis en landgoed, vervolgens
met de Rotterdamse familie Groeninx,
haar opkomst van handelaren tot regenten en als
laatste met het leven op stand en het buitenleven
zoals dat zich eind 18de en eerste helft 19de eeuw
afspeelde bij regenten en de adel. Een inleiding en
een epiloog completeren het boek. Duidelijk wordt
hoe rijkdom en huwelijkspolitiek een grote rol hebben
gespeeld bij het verwerven en handhaven van
de machtspositie van het geslacht Groeninx en het
in stand houden van het buiten. De trouw aan
Oranje tijdens de patriotse en Franse tijd levert de
familie in 1815 opname in de adelstand op; in 1832
volgt de verheffing van Otto Paulus tot baron. De
familie heeft dan al de banden met de Maasstad
verbroken en resideert aan het Lange Voorhout te
’s-Gravenhage, maar betrekt als vanouds elke zomer
het Huys ten Donck. De verdeftiging van de familie
blijkt zonder meer uit het feit dat diverse leden
lid waren van de koninklijke hofhouding.
Het Huys ten Donck krijgt, gezien de opdracht,
de volle aandacht van de schrijfster. Dankzij de kapitalen
die de eigenaren in het huis hebben gestoken,
is een statig landhuis in Lodewijk XV-stijl met
een prachtig rococo-interieur bewaard gebleven.
De vele rijke illustraties in het boek geven een indringend
beeld van de inrichting en versiering van
het gebouw. De vele ontvangsten, het gastenboek,
maar ook de dingen van alle dag zoals het reilen en
zeilen van de huishouding, opvoeding van kinderen
en vrijetijdsbesteding (het kaartspel werd intensief
beoefend) passeren de revue. In de 20ste eeuw onderging
het landgoed verscheidene restauraties,
mede omdat het geschikt gemaakt werd voor permanente
bewoning van de familie. Dat permanente
eindigde in 1987 met het overlijden van de grootmoeder
van de huidige conservatrice, jonkvrouwe
Catharina Groeninx van Zoelen. Om de kosten van
onderhoud van een ‘lastpost’ in een ‘lustpost’ te veranderen
werd het huis vanaf 1980 opengesteld voor
corporate entertainment, d.w.z. besloten feesten voor
gezelschappen tot maximaal zestig personen uit het
Rotterdamse bedrijfsleven. Daarnaast heeft Catharina
een open oog voor de mogelijkheden van de
buitenplaats tot nut van het algemeen. Zo werd de
tennisbaan hersteld en ten dienste gesteld van de lokale
tennisvereniging ‘Het Donckse Bos’.
Als aanvullende informatie: naast Huys ten Dock
zijn voor het publiek, zij het eveneens onder restricties,
nog twee Hollandse ‘huizen’ opengesteld
voor publiek. Dat betreft het huis Bisdom van Vliet
(Rotterdamse regenten) te Haastrecht en het huis
Duivenvoorde (geslacht Wassenaar) te Voorschoten.
Anders dan Huys ten Dock gaat het bij het huis
Bisdom om een buiten, ingericht zoals in de eerste
helft van de 19de eeuw, en bij Duivenvoorde om een
‘kasteel’ met een gemêleerd interieur, stammend uit
diverse eeuwen. Het boek getuigt van een grote interesse
van de schrijfster voor haar onderwerp en
van accuratesse ten aanzien van de details. Het is
prachtig uitgegeven en bevat een schat aan fraaie foto’s
van huis en landgoed. Het boek bevat een stamboom
van de familie, een uitgebreid notenapparaat,
bron- en literatuurvermelding en een index.
Toch rest een klein puntje van kritiek: het landgoed
staat centraal in het verhaal, maar de lezer
komt er niet achter hoe de familie de enorme bedragen,
in de loop van de eerste twee eeuwen nodig
voor het landgoed, heeft kunnen financieren.
Daarnaast rijst toch ook de vraag naar de zakelijke
netwerken van de familie in vorige eeuwen. Gabriëls
laat in zijn werk over het stadhouderlijke
stelsel zo duidelijk zien hoe in de tweede helft van
de 18de eeuw de stadhouder met een eigen netwerk
van ‘luitenants’ probeerde greep te krijgen
op stedelijke en gewestelijke regeringen. Waren
Otto Paul en zijn vader daar ook bij betrokken? Er
wordt ook nog even ingegaan op problemen die de
familie tijdens de patriotse en Franse tijd heeft ervaren.
Maar welke die zijn geweest, blijft buiten
beschouwing.
Thea Roodhuyzen-van Breda Vriesman
Jan Willem Verkerk, Onbekend Zaandam Herkend
(Zaltbommel: Aprilis, 2006, 119 blz., geïll., ISBN
10-90-5994-157-8, prijs € 19,50).
Zaandam is, hoewel
gelegen in de Nederlandse
provincie die
het rijkst is aan officieel
als zodanig erkendemonumenten,
bepaald geen
‘Monumentenstad’.
De samensteller van
dit mooi uitgegeven
boekje (hij maakte bijna
alle foto’s en is