2009-3 Randstad - Historische Vereniging Holland

delta-stedenbouw – een vak apart 229
Het doel van het boek was tweeledig. Enerzijds diende het om het gevoel van nationale
trots te herstellen. De ondertitel van het boek luidde The Art of a Nation. Van Veen vergeleek
de strijd tegen het water met een oorlog van een natie tegen een collectieve vijand en benadrukte
dat de Nederlandse natie een machtig leger tot zijn beschikking had om die vijand te
bestrijden: de grafische illustraties van de omvang van de nationale baggervloot zijn van dezelfde
aard als illustraties uit oorlogsboeken uit diezelfde periode over de omvang van de legers
van geallieerden, Duitsers en Japanners. Met verschillende kaarten illustreert van Veen
dat de Nederlanders overal ter wereld de strijd tegen het water uitvoerden en Nederland nog
steeds een wereldmacht was. Anderzijds had het boek tot doel een nationale consensus bevorderen
voor datgene wat Ringers en Van Veen als het meest noodzakelijk beschouwden:
het versterken en verkorten van de kustlijn van de Zuidwestelijke delta. Van Veen besloot zijn
boek met het voorstel om behalve de gehele Zuidwestelijke delta ook de Waddenzee af te
dammen en in te polderen. In de drie volgende jaren gebeurde echter weinig met de visie van
Van Veen, totdat de ramp van 1 februari 1953 hem en Ringers gelijk gaf wat betreft de kwetsbaarheid
van de dijken in de Zuidwestelijke delta. Na 1953 kregen Van Veen en Rijkswaterstaat
ruim baan van de regering en het parlement om de plannen voor afdamming van de
Zuidwestelijke delta uit te voeren (afb. 8).
Met de uitvoering van de Deltawerken ontstond ook een golf van publicaties, die in navolging
van Dredge, Drain, Reclaim de nieuwe waterbouwkundige werken neerzetten als gewonnen
veldslagen op de machtige vijand: het water. Monumentale fotoboeken met werk
van fotografen als Aart Klein en Cas Oorthuys benadrukken met dramatische zwart-wit foto’s
in diepdruk de heroïek van de strijd tegen het water en van het typisch nationale, collectieve
karakter van deze strijd (afb. 9). 26
Nationale infrastructuur en de maakbare samenleving
Met het experiment van planning en ordening van steden in de Zuiderzeepolders was het
vertrouwen gegroeid in de mogelijkheid om op nationale schaal een ruimtelijk ordeningsbeleid
te ontwikkelen. In 1959 verscheen de Nota Westen des Lands, dat een jaar later enigszins
aangepast als ‘Nota Ruimtelijke Ordening’ werd gepubliceerd. Uit de nota blijkt dat de constructie
van een nationale waterinfrastructuur, met het zwaartepunt in de Randstad, niet alleen
betekenis had voor het waterbeheer, de haveneconomie en de landbouw. Het droeg
vooral bij aan een alomvattend ruimtelijk ordeningsbeleid en aan het ontstaan van de natie
als ruimtelijke eenheid. De nota had tot doel de economische positie van Nederland te versterken
en tegelijk het ontstaan van grootschalige verstedelijkte gebieden zoals in buitenlandse
metropolen te voorkomen. De Randstad werd weliswaar erkend als het centrum en
motor van de economische en ruimtelijke ontwikkeling, maar er diende een balans gecre -
eerd te worden tussen de Randstad en andere delen van het land. Deze balans tussen centrum
en periferie, uitgaande van de Nederlanden als een eenheid, was alleen mogelijk doordat
de verschillende regio’s beter met elkaar waren verbonden. De nieuwe infrastructuur van
dammen en dijken, die waren voorzien van wegen had hiervoor de basis gelegd.
In de jaren zestig bereikte het idee van een alomvattende Ruimtelijke Ordening een hoog-
25 Joh. van Veen, Drain, Dredge, Reclaim. The art of a nation (Den Haag 1950).
26 O.a. de fotoboeken Nederland wordt groter, met foto’s van Aart Klein e.a. en teksten van Eldert Willems, (Amsterdam 1960);
en Delta – Stromenland in beweging, met foto’s van Aart Klein en tekst Klaas Graftdijk, Amersfoort (zonder datum, ca. 1960).